استادیار جامعه شناسی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
چکیده
مطالعة علل وقایع و رخدادهای تاریخی یکی از اهداف اصلی و مهم مطالعات تاریخی است. با وجود این، وقتی دانش‌پژوهان در مطالعات تاریخی‌شان مدعی می‌شوند که فلان عامل «علّت» یک رخداد یا نتیجة خاص می‌باشد، دقیقاً روشن نیست که مدلول و منظورشان از واژة علّت چیست. در مقالة حاضر تلاش شده است تا ضمن معناشناسی علّیّت در علوم اجتماعی نشان داده شود که محققان تاریخی معمولاً علّیّت را به معنای شرط لازم/کافی برای نتایج مورد مطالعه‌شان در نظر می‌گیرند. استدلال شده است، هنگامی که فرد بدنبال تبیین تاریخی یا تبیین حوادث خاص و وقایع منفرد است، تقریباً بطور طبیعی به سمت علل لازم و/یا کافی سوق پیدا می‌کند، حتی اگر بدان خودآگاهی نداشته باشد. لذا، تأکید مقالة حاضر بر پنداشت علّیّت بر اساس علل لازم و/ یا کافی و مشتقات آنها است؛ چون، آنها پیوند تنگاتنگی با مطالعات تبیینی در تاریخ دارند. این نوع علل، به چهار دسته عمده تقسیم شده‌اند: شرط لازم و غیرکافی، شرط کافی و غیرلازم، شرط لازم و کافی، و شرط ناکازم؛ که به نظر نگارنده می‌توانند پوشش نسبتاً کاملی برای بحث علّیّت در مطالعات تاریخی باشند. در این مقاله، همچنین با ذکر مثال‌های متعدد؛ کاربرد هر یک از این علل را در مطالعات تاریخی و تبیین‌های زنجیره‌ای یا روایت‌های تاریخی نشان داده شده است.
Assistant Professor of Sociology, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
چکیده [English]
One of the main objectives of historical studies, is the study of the causes of historical events. In the present article in the first place, the four kinds of causalities that are used for historical explanation, that is, necessary and insufficient condition, sufficient and unnecessary condition, necessary and sufficient condition, and unnecessary and insufficient condition, are explained. History-based researchers of social sciences mainly search for specific results in one or few cases. Attempts have been made in the preset study to show that such historical analyses normally rely on counterfactual analysis. In other words, it is argued that if one tries to conduct a causal study of the past or evaluate a historical explanation, there is no other option than relying on counterfactual analysis. In the next step, the relationship between causal analysis with historical chain explanations has been studied. These analyses refer to the sequence or interconnected causal factors and explain historical events through interconnected events that unfold in the process of time.
- گارتنر، ر. واین(1372). تبیین تاریخی. مندرج در کتاب علمشناسی فلسفی. ترجمۀ عبدالکریم سروش. مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- لوید، کریستوفر (پاییز 1376). « تبیین تاریخ ساختارهای اقتصادی و اجتماعی(1)». ترجمۀ حسینعلی نوذری. فصلنامه تاریخ معاصر ایران. ش3.
- ـــــــــــــــ (زمستان 1376).«تبیین تاریخ ساختارهای اقتصادی و اجتماعی (2)». ترجمۀ حسینعلی نوذری. فصلنامه تاریخ معاصر ایران. ش 4.
- لیتل، دانیل(1373). تبیین در علوم اجتماعی. ترجمۀ عبدالکریم سروش. صراط.
- مشیری، فرخ (1384). دولت و انقلاب اجتماعی در ایران. ترجمۀ علی مرشدی‌زاد. نشر قصیدهسرا.
- مطهری، مرتضی (1384). شرح منظومه. چ 10. صدرا.
- مولائی، علیرضا (1386). درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ. نشر نی.
- مور، بارینگتون (1369). ریشه‌های اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی. ترجمۀ حسین بشیریه. مرکز نشر دانشگاهی.
- نوذری، حسینعلی (1379). فلسفة تاریخ: روش‌شناسی و تاریخنگاری. تهران: طرح نو.
- Abbott, Andrew (1992). "From Causes to Events", Sociological methods and Research, 20, (4): 425- 455
- Abbott, Andrew (1992). "From Causes to Events", Sociological methods and Research, 20 (4): 425- 455
- Boudon, Raymond (1998). “Social Mechanisms without Black Boxes” in Hedström, Peter and Richard Swedberg (eds.) Social Mechanisms. An Analytical Approach to Social Theory (pp.172-203) Cambridge: Cambridge University Press.
- Child, William (1994). Causality, Interpretation and the Mind, Oxford university press
- Davidson, Donald (1963) "Actions, Reasons, and Causes", The Journal of Philosophy, 60 (23) 685- 700
- Elster, John (2007). "Explaining Social Behavior", Cambridge University Press
- English, R. (2007). “Perestroika without Politics” in Gary Goertz and Jack Levy (eds.) Explaining War and Peace (pp.237-260) New York: Routledge.
- Fearon, James (1991). Counterfactuals and Hypothesis Testing in Political Science,
World Politics, 43:169–95
- Fearon, James (1996). "Causes and Counterfactuals in social science", In Philip Tetlock & Aaron Belkin (eds.) Counterfactual Thought Experiments in World Politics, Princeton, NJ: Princeton University Press.
- Ferguson, Niall (1999). The Pity of War, New York: Basic Books.
- Freese, Jeremy & Alex Kevern (2013) "Types of Causes", in Stephen Morgan (Eds.), Handbook of Causal Analysis for Social Research, pp: 27-41, Springer, Inc.
-Goertz, Gary (2003). "Cause, Correlation, and Necessary Conditions" In Gary Goertz & Harvey Starr (Eds.), Necessary conditions: Theory, methodology, and applications (pp. 47-64) Lanham, MD: Rowman & Littlefield
-Goertz, Gary & Levy, Jack (Eds.) (2007). "Explaining war and peace: Case studies and necessary condition counterfactuals", London: Routledge
-Goldhagen, D. J. (1996). Hitler’s Willing Executioners: Ordinary Germans and the Holocaust, New York: Knopf.
-Goldstone, Jack (1997). "Methodological issues in comparative macrosociology", Comparative social research,16 :107-120
- Griffin, Larry J. (1992). "Temporality, Events, and Explanation in Historical Sociology", Sociological Methods and Research, 20: 403–27
- Griffin, Larry. J. (1993). "Narrative, Event-Structure, and Causal interpretation in Historical Sociology", American Journal of Sociology, 98:1094-1133
- Griffin, Larry and Robert Korstad (1998). "Historical Inference and Event-Structure Analysis", International Review of Social History, 43:145-65
- Hedstrom, Peter (2005). "Dissecting the Social: on the Principles of Analytical Sociology", Cambridge: Cambridge University Press
- Holland, paul (2001). Causal Counterfactuals in Social Science Research, in Neil Smelser & Paul Baltes (eds.) "International Encyclopedia of the Social and Behaviorial Sciences,Vol. 3, pp: 1550-1554, Elsevier Science Ltd.
- Kiser, Edgar and Margaret Levi (1996). “Using Counterfactuals in Historical Analysis: Theories of Revolution.” In Philip Tetlock & Aaron Belkin (eds.) Counterfactual Thought Experiments in World Politics, Princeton, NJ: Princeton University Press.
-Lebow, Richard (2007). Contingency, Catalysts, and Nonlinear Change, Case Studies, in Gary Goertz and Jack Levy (eds.) Explaining War and Peace (pp.85-111) New York: Routledge.
-Levy, Jack (2008). Counterfactuals and Case Studies, In J. M. Box-Steffensmeier, H. Brady, & D. Collier (Eds.), Oxford handbook of political methodology (pp. 627-644), Oxford, UK: Oxford University Press.
- Mackie, John Leslie (1980). "The Cement of the Universe: A Study of Causation", Oxford: Oxford University Press.
-Mahoney, James (1999). Nominal, ordinal, and narrative appraisal in Macrocausal analysis, American Journal of Sociology, 104 (4)1154-1196.
- Mahoney, James (2004). "Comparative-Historical Methodology", Annual Review of Sociology, 30 :81- 101
-Mahoney, James & Goertz, Gary (2006). “Contrasting Quantitative and Qualitative research”, Political Analysis, 14 (3) 227-249.
-Mahoney, James, Erin Kimball, & Kendra L. Koivu (2009).The Logic of Historical Explanation in the Social Sciences, Comparative Political Studies, 42 (1) 114-146
-Mahoney, James & Goertz, Gary (2012). A Tale of Two Cultures: Quantitative and Qualitative Research in The Social Sciences, Princeton University Press.
- Mahoney, James & Gary Goertz, and Charles Ragin, (2013)“Causal Models and Counterfactuals”, in Stephen L. Morgan, (ed.), Handbook of Causal Analysis for Social Research, pp: 75-90, New York: Springer.
-Mueller, John (1991). Changing Attitudes Towards War, Journal of Political Science, 21: 1-28.
- Skocpol,Theda (1979). "States and Social Revolutions: A Comparative Analysis of Fra
nce, Russia, and China",Cambridge University Press–
ابتدای صفحه