حجت اله عسکری الموتی
چکیده
تاریخ نگارش رسائل اخوانالصفا به هیچ روی مشخص نیست.نام نویسندگان آن نیز به همگان پوشیده است که این امر نیز سبب نظرورزیهای متعددی در این موارد شده است.به نظر میرسد موضوع تاریخ نگارش رسائل با مقالهی ...
بیشتر
تاریخ نگارش رسائل اخوانالصفا به هیچ روی مشخص نیست.نام نویسندگان آن نیز به همگان پوشیده است که این امر نیز سبب نظرورزیهای متعددی در این موارد شده است.به نظر میرسد موضوع تاریخ نگارش رسائل با مقالهی انتقادی پل کازانووا – که حاوی مطالعات تاریخی و ستارهشناسی پیچیده و نوینی بود- مرحلهی جدیدی شده است.نظریههای دیگری نیز در این زمینه به وجود آمد که روش استنادی آنها با روش کازانووا متفاوت بود.نظریهی کازانووا را در دهههای پایانی قرن بیستم عباس همدانی تصحیح و نقد کرده، نواقصی از آن را زدوده و با فرضیههای جدیدنتایج تازهای عرضه کرده است.نظر همدانی دربارهی زمان نگارش رسائل، تا به امروز نیز در محافل اسماعیلیشناسی یکی از آرای پذیرفته شده، و ملاک نظر بوده است.در این مقاله پس از شرحی اجمالی دربارهی نظریههای مذکور، تمایزهای آنها با یکدیگر بررسی میشود.سپس با تحلیل نظر همدانی، اشکالها و ابهامهایی که در فرضیهسازی و نتیجهگیری او برای تعیین تاریخ نگارش رسائل وجود دارد، تشریح میشود.نظر همدانی در دو بخش «باورها و پیشگوییهای نجومی» و نیز «مسئلهی مهدویت و ظهور قائم» نقد میشود.در پایان، با تشکیک در تفسیرهای همدانی از متن رسائل، نظر وی دربارهی تبلیغی بودن رسائل برای قدرتگیری و تأسیس خلافت فاطمیان مورد تردید قرار میگیرد