فاطمه نصرالهی؛ محمد امیر شیخ نوری؛ ناصر تکمیل همایون؛ هوشنگ خسروبیگی
چکیده
انقلاب مشروطۀ ایران که انقلابی برای برپایی قانون و برابری عموم بود، از جمله رویدادهایی است که می‌توان به ناگفته‌های آن در تأثیری که بر نوع نگاه به عامۀ مردم داشت، از دل خاطرات خودنوشتۀ طبقۀ مسلط و متوسط ...
بیشتر
انقلاب مشروطۀ ایران که انقلابی برای برپایی قانون و برابری عموم بود، از جمله رویدادهایی است که می‌توان به ناگفته‌های آن در تأثیری که بر نوع نگاه به عامۀ مردم داشت، از دل خاطرات خودنوشتۀ طبقۀ مسلط و متوسط جامعۀ دورۀ مشروطه پی برد. نگاه عوامانه و ارزشیِ پایین به مردم از سوی خاطره‌نگاران که فارغ از هرنوع فشار سیاسی، به ثبت رویدادهای این دوره پرداخته‌اند، گویای آن است که علی‌رغم ورود ایران به دورۀ جدیدی از نظام حاکمیت، تغییری در نظام فکری مردم و جایگاه آنان در اندیشۀ خاطره‌نویسان طبقۀ مسلط و متوسط ایجاد نشد و عامۀ مردم در این دوره، جایگاه ارزشی پایینی داشتند؛ به‌ویژه در خاطره‌نگاری‌های به‌جای‌مانده از طبقۀ مسلط، داوری‌های ارزشی شدت بیشتری دارد و عامۀ مردم همسطح حیوانات و حشرات دانسته شده‌اند. اگرچه نگاه ارزشی پایین به عامۀ مردم پیش از نظام مشروطه نیز وجود داشت و از مهم‌ترین شرایط تبیین علۤی نگاه ارزشی عوامانه به مردم بر اساس روش داده‌بنیاد، فقدان دانش و آگاهی سیاسی مردم، فقر اقتصادی و نداشتن تحصیلات و گرایش به خرافات و باورهای غلط بود، با استقرار نظام مشروطیت عامل اصلی نگاه عوامانه و دسته‌بندی جامعۀ ایران به دو گروه ملتِ بیدار در برابر ملتِ خفته، نداشتنِ درک صحیح از مفاهیم مشروطیت و تزلزل در همراهی با نظام مشروطه بود و همۀ مفاهیم و مقوله‌ها به نوعی به آن اشاره دارند. دستاوردهای این پژوهش نشان می‌‌دهد که داوری‌های ارزشی پایین دربارۀ مردم و مقایسۀ آنان با حیوانات با ناکامی نظام مشروطیت شدت گرفته است و تنها در زمان جنگ جهانی اول است که نگاه نقادانه جای خود را به نگاه دلسوزانه و تقویت حس ملی‌گرایی و به تصویرکشیدن فقر اقتصادی مردم می‌‌دهد؛ اما با روی کارآمدن رضاخان باز هم شاهد جهت‌گیری‌های تند برخی منابع دربارۀ مردم و در ردیف قراردادن آنان با حیوانات هستیم.
