عبدالله متولی
چکیده
بیشتر منابع تاریخی در لابهلای مطالب خود وجهی از اعداد و ارقام را مورد توجه قرار دادهاند.منابع تاریخنگاری دورهی صفویه نیز به دور از این سنت تاریخی نبودهاند.این نوشتار از دو منظر به ویژگیهای آمار ...
بیشتر
بیشتر منابع تاریخی در لابهلای مطالب خود وجهی از اعداد و ارقام را مورد توجه قرار دادهاند.منابع تاریخنگاری دورهی صفویه نیز به دور از این سنت تاریخی نبودهاند.این نوشتار از دو منظر به ویژگیهای آمار و ارقام منابع دورهی صفویه متمرکز شده است؛ یک منظر آن سلبی و دیگر ایجابی است که البته ممکن است چشمانداز متضادی را بروز دهد.البته هدف این نوشتار ارائهی این تضاد نیست، بلکه در وجه سلبی در پی بیان آسیبها و ضعفهای سنتی منابع این دوره به تبعیت از گذشته است و در جنبهی ایجابی به دنبال ارائهی برخی شاخصهها است که رعایت آنها توسط مورخان این دوره، گونهای از مستندنگاری تاریخی را نشان میدهد.بر این اساس دو سؤال اصلی مطرح میشود؛ یکی اینکه منابع دورهی صفویه در ارائهی آمار و ارقام دچار چه نقایصی هستند؟دوم اینکه این منابع برای واقعی نشان دادن ارقام خود از چه فنونی بهره بردهاند؟در پاسخ به سؤالات مذکور، ضمن گونهشناسی آمارهای کاربردی در منابع، به تأثیر برخی ناهنجاریاهی سنتی، اعم از تداوم جلوههای اغراقآمیز در عرصهی تاریخنگاری و فقدان درک جنبههای کاربردی علم آمار پرداخته شده و چشماندازی از تلاش مورخان برای واقعی کردن اعداد ارائه شده، عرضه میگردد.
