محمدحسن بهنام فر
چکیده
بررسی و مطالعۀ تاریخ مغرب و اندلس در دورۀ اسلامی با فراز و نشیب‌‌هایی همراه بوده است که از منظر تاریخنگاری مهم است، چراکه مسائل گوناگون و تحولات متعددی از تاریخ این خطه به‌طور علمی واکاوی نشده است. ...
بیشتر
بررسی و مطالعۀ تاریخ مغرب و اندلس در دورۀ اسلامی با فراز و نشیب‌‌هایی همراه بوده است که از منظر تاریخنگاری مهم است، چراکه مسائل گوناگون و تحولات متعددی از تاریخ این خطه به‌طور علمی واکاوی نشده است. دولت موحدون ازجمله تجربه‌‌های موفق حکومتی بربرها در مغرب و اندلس به شمار می‌‌آید که در قرن ششم هجری حاکمیت داشتند. آنچه در این میان موردتوجه نبوده، مکاتبات اداری و منابع دیوانی است که به‌مثابۀ منبعی برای تاریخنگاری دورۀ موحدون می‌‌توان به حساب آورد. این منابع که با عنوان «رسائل» شناخته شده است، ازجمله مدارک رسمی و نامه‌‌های دولتی بوده که از جانب خلفا صادر و دبیران آن را ثبت کرده‌‌اند؛ ازاین‌رو پژوهش حاضر با روش تحلیلی و مطالعه بر ساختار شکلی و محتوایی رسائل دیوانی، به دنبال آن است که اهمیت آن را در سنت تاریخنگاری مغرب و دولت موحدون ارزیابی کند. همچنین به این پرسش پاسخ دهد که رسائلنگاری چه جایگاهی در ساختار تاریخنگاری دولت موحدون داشته است. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد که مطالعۀ ساختار شکلی و محتوایی رسائل موحدی، دارای جنبه‌‌های مختلف تاریخی بوده و بخشی از سنت تاریخنگاری دورۀ موحدون به حساب می‌‌آید. اهمیت علمی و تاریخ‌‌نگارانۀ این رسائل از آنجا بیشتر نمایان می‌‌شود که جنبه‌‌هایی از زندگی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را در بر می‌‌گیرد. همچنین ازطریق بررسی زبان، سبک و موارد نگارشی این رسائل، تصویری از زندگی فکری و ادبی آن دوران به دست می‌‌آید.
