نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

چکیده

 خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی در زمانه‌ای می‌زیست که ایران عرصه ورود و استقرار قبایل مغول و ترک و ایجاد دگرگونی ها و گسست های گسترده در ساختار و نظم سیاسی و اجتماعی جامعه ایرانی بود. وی به‌عنوان مهم‌ترین عضو قشر دیوانسالار در تشکیلات حکومتی ایلخانان، از جمله کسانی بود که در قالب اثر تاریخ نگاری جامع‌التواریخ کوشید ضمن تعریف مبانی تاریخی مشترک برای قبایل و طوایف مغول و ترک، آنها را با فرهنگ و ارزش های جامعه ایرانی پیوند زند. برای این منظور، وی با توجه به ساختار گروه-های مؤثر در حکومت و جامعه، بر اساس دو محور عمده روایات دینی و روایات اساطیری شروع به تاریخ‌نگاری کرده و با استناد به معرفت شفاهی این اقوام در هر دو محور در صدد تحکیم مبانی حکومتی و تمرکز قدرت از طریق اتحاد قبایل مغول و ترک برآمد. همچنان که تعریف مبانی مشروعیتی ربط دهنده برای نظام سیاسی ایلخانی در جامعه اسلامی تحت حکمرانی آنها از دیگر اهداف تاریخ‌نگاری رشیدالدین بود. تا بدین گونه از خلال تاریخ‌نگری خاص خود، ضمن نمودار ساختن زمینه‌های تاریخی وحدت قبایل مغول و ترک، پیوستگی-های آنها با جوامع اسلامی را در راه دسترسی به وحدت سیاسی و مذهبی در عصر غازان‌خان که از اهداف حکومت بود، نشان دهد. وی متناسب با چنین اهدافی و جایگاه مخاطبان تاریخ-نگاری خود که ایلخانان و سران قبایل ترک و مغول و اعضای تأثیرگذار آنها بود، اثر خود را بر خلاف مورخانی چون جوینی و وصاف، بر اساسروایات شفاهی و با زبانی ساده و بی‌تکلف بیان کرد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Place of Oral History and Myth in Historiography of Rashidaddin Fazollah

نویسندگان [English]

  • Mehdi Huoshmand Nahand 1
  • Naser Sedghi 2

1 MA Student, University of Tabriz

2 Associated Professor , Department of History, University of Tabriz

چکیده [English]

Khajeh Rashidaddin Fazlollah Hamedani lived at a time that Mongolian and Turkish tribes attacked Iran and inhabited there, and created widespread changes and dissociations in political and social structures and orders of Iran society. He as a most important member of the Ilkhanid's state bureaucracy, who tried to define common historical bases for Mongolian and Turkish tribes and connected them with culture and values of the Iranian society by writing the Jame-altavarikh as a general historiographical work. For this purpose, he began to history- writing with regard to structure of effective groups in state and community and on the bases of religious and mythological narratives and he attempted to consolidate the foundation of the state and centralization of power through association of Mongolian and Turkish tribes according to oral knowledge of them in both axes. Likewise he aimed to define the principles of legitimacy for the Ilkhanids political system in the Islamic society that ruled by them. According to this purposes and also regarding to status of own historiography audiences including the Ilkhanids and leaders and members of the Mongolian and Turkish tribes and effective members of them, Khajeh on the contrary other historians such as Juwaini and Vassaf, writes his historical work based on the oral narratives and with a simplistic language. keywords: historiography, Khajhe Rashidaddin Fazlollah, Mongolians, Turkish.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historiography
  • Khajhe Rashidaddin
  • Mongolians
  • Turkish
  • Ethnic unity
  • Religious Affiliation
- اشپولر، برتولد (1351). تاریخ مغول در ایران. ترجمۀ محمود میرآفتاب. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- الله‌یاری، فریدون (1382). «بازنمایی مفهوم ایرانیت در جامع­التواریخ رشیدالدین فضل­الله همدانی». فصلنامۀ مطالعات ملی. س4. ش1. صص47-67.
- ایزدی جیران، اصغر (1389). «ادبیات شفاهی، تاریخ شفاهی». مجلۀ انسان­شناسی. س8. ش12. صص32-50.
- بیانی، شیرین (1370). دین و دولت در ایران عهد مغول. چ2. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- پلیو، پل (1328). تاریخ سرّی مغولان. ترجمۀ شیرین بیانی. چ2. تهران: دانشگاه تهران.
- ترکمنی آذر، پروین (1381). «رشیدالدین فضل­الله همدانی و جامع­التواریخ». پژوهشنامۀ علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی. ش34. صص191-220.
- حسن­زاده، اسماعیل (1388). «مصلحت عمومی در اندیشۀ سیاسی خواجه رشیدالدین فضل­الله همدانی». پژوهشنامۀ انجمن ایرانی تاریخ. س1. ش1. ص36.
- رزنتال، فرانتس (1366). تاریخ تاریخ­نگاری در اسلام. ترجمۀ اسدالله آزاد. چ2. مشهد: آستان قدس رضوی.
- صدقی، ناصر (1388). «رویکرد معرفتی خبرمحور در تاریخ­نگاری اسلامی». تاریخ­نگری و تاریخ­نگاری. س19. ش4. ص84.
- --------- (1393). تاریخ­نگاری در ایران عصر سلجوقی. تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
- گروسه، رنه (1353). امپراتوری صحرانوردان. ترجمۀ عبدالحسین میکده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- مرتضوی، منوچهر (1391). مسائل عصر ایلخانی. چ2. تبریز: دانشگاه تبریز.
- مورگان، دیوید (1371). مغول‌ها. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.
- میثمی، جولی اسکات (1391). تاریخ­نگاری فارسی: سامانیان، غزنویان، سلجوقیان. ترجمۀ محمد دهقانی. تهران: نشر ماهی.
- هاشم­زاده، رجب (1377). خواجه رشیدالدین فضل­الله. تهران: طرح نو.
- همدانی، رشیدالدین فضل­الله (1362). جامع­التواریخ. به‌سعی و اهتمام احمد آتش. ج2. تهران: دنیای کتاب.
- ------------------- (1373). جامع­التواریخ. تصحیح و تحشیۀ محمد روشن. ج1 و 2. تهران: نشر البرز.
- ------------------- (1386). جامع‌التواریخ: تاریخ آل سلجوق. تصحیح محمد روشن. تهران: مرکز پژوهش میراث مکتوب.
- هیئت، جواد (1365). نگاهی به تاریخ و فرهنگ ترکان: پیش‌از اسلام و دورۀ اسلامی. تهران: چاپ کاویان.
 
- ENCYCLOPEDIA IRANICA (2016). VolXIV. Fasc5. PP462-468.
- Gömeç, Saadettin (2007). "Türklerin ve Moğulların Tarihi iki Boyu. Ankara Üniversitesi". Turkish Studies. Say2/1. PP10-16.
- Reuven Amitai-Preiss (1996). "Ghazan, Islam and Mongol Tradition: A View from the Mamluk Sultanate". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. Vol59. No1. PP1-10.
- Sienna, Z. Jackson (2012). The Life and Works of Rashid-al-Din: Jewish Vizier in the Mongol Ilkhanid Court. Pepperdine University. 35: PP2-3.
- SUMER, Faruk (1960). Oğuzlara ait Destani Mahiyetde Eserler. Ankara:
 TTK.
- Yıldırım, Kürşat (2012). "TATR ADININ KÖKENİ ÜZERİNE". Türkiyat Mecmuası. C22. PP171-190.