نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی

2 عضو هیئت علمی جامعه المصطفی

چکیده

توجه به منابع تاریخی در مطالعات سیره شناسی از اهمیت بسزایی برخوردار است. منابعی که جایگاه کمتری در حوزه تولید میراث مکتوب میان شیعیان را به خود اختصاص داده است. در مقابل اهل سنت، نسبت به نگارش متون تاریخی توجه جدی تری از خود نشان داده اند. هم از این روست که به نظر می‌رسید برای فهم و تبیین تاریخ تشیع و اهل بیت توجه به این طیف از منابع سنی امری ضرور است. حال این سوال شایسته پاسخ است که برای فهم تاریخی اهل بیت رجوع به دادهای تاریخی اهل سنت چه جایگاهی دارد؟ در این نوشتار این فرضیه دنبال می‌شود که به نظر می‌رسد منابع تاریخی اهل سنت تاثیر معناداری در مطالعات سیره شناسی ائمه دارد. از همین روی تاریخ و سیره امام سجادع بر اساس کتاب تاریخ مدینه مدینه دمشق ابن عساکر(م.571ق.) با سه منبع امامی، یعنی الارشاد شیخ مفید(م.413ق.)، الخرائج قطب راوندی(م.573ق.) و مناقب آل ابی طالب ابن شهرآشوب(م.588ق.) مورد مطالعه قرار گرفته تا این فرضیه مورد راست آزمایی قرار گیرد. از این رو با بررسی مقایسه ای میان مقدار اطلاعات ارائه شده میان این سه منبع امامی و یک منبع سنی درباره امام سجادع، نشان داده شده که اختلاف قابل توجهی میان حجمِ کمی و محتوایی اطلاعات ارائه شده آن ها وجود دارد بگونه ای که عدم توجه به آن ها آشکارا در نتایج پژوهش می تواند اثرگذار باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Conduct studies of the Historical Sources Sunni Imams; (The case of Imam Muhammad Ibn Sjad and Soldiers on Damascus to Medina)

نویسندگان [English]

  • Abbas Mirzaei Nokabadi 1
  • Ne'mat Allahi Safari Forushani 2

1 Assistant professor Department of Theologh and Religions, Shahid Beheshti University

2 Faculty Member in Almustafa International University

چکیده [English]

Considering historical sources in Sira studies (study on biography and characteristics) is highly important. These sources have been underestimated in the area of producing written heritage among Shi'ites. On contrary, Sunni Muslims have made considerable efforts in writing historical works which is the reason that understanding and analyzing the history of Shi'ism and Ahl al-Bayt (a) in reliant on considering such Sunni sources. The question which is raised here is: How we can refer to historical sources of Sunnis in gaining historical understanding of Ahl al-Bayt (a). The hypothesis which is analyzed in the present paper is: It seems that Sunni historical sources have significant influence on Sira studies. Therefore, the history and Sira of Imam Sajjad (a) will be studied based on "The History of Damascus" written by Ibn Asakir (d. 571) by means of three Imamiyya sources: Al-Irshad by Shaykh Mufid (d. 413), Al-Khara'j by Qutb Ravandi (d. 573) and Manaqib Al Abi Talib by Ibn Shahr Ashub (d. 588). Then by doing a comparative analysis of the three Imamiyya sources and the mentioned Sunni source about Imam Sajjad (a), it is shown that there are significant differences between the quantity of data and content presented in these sources in a way that disregarding Sunni sources would clearly have an impact on the findings of the research.
Keywords: The history of Ahl al-Bayt (a), Historical sources, Sira studies, Sira of Imam Sajjad (a), the History of Damascus.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The History of Ahl al-Bayt (a)
  • Historical sources
  • Sira Studies
  • Sira of Imam Sajjad (a)
  • the History of Damascus
ـ ابن اثیر (1966ق). الکامل فی التاریخ. بیروت: دارصادر لطباعه و النشر.
ـ ابن جوزی(1412ق). المنتظم، تحقیق عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
ـ ابن حجر(1404ق). تهذیب‌التهذیب. بیروت: دار الفکر.
ـ ابن خلکان (بی‌تا). وفیات‌الاعیان. تحقیق احسان عباس. لبنان: دارالثقافه.
ـ ابن سعد(بی‌تا). الطبقات‌الکبرى. بیروت: دار صادر.
ـ ابن شهر آشوب(1376ق.) مناقب آل أبی طالب. نجف: المکتبة الحیدریة.
ـ ابن عساکر(1975). علی بن ابی طالب. تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ـ ـــــــ ، (1400ق.). ترجمة «الحسن بن علی أبی طالب» من تاریخ مدینة دمشق، محمدباقر محمودی، بیروت.
ـ ـــــــ ، ترجمة «الحسین بن علی أبی طالب» من تاریخ مدینة دمشق، به کوشش محمدباقر محمودی.
ـ ـــــــ ، (1415ق)، تاریخ مدینة دمشق، علی شیری، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر و التوزیع.
ـ ابن کثیر،(1408)، البدایة و النهایة، تحقیق علی شیری، بیروت: دار إحیاء.
ـ ابی الفدا(بی‌تا)ء، (1398ق). المختصر فی أخبار البشر تاریخ، بیروت: دار المعرفة،
ـ اصغرپور، حسن. «کتاب‌شناسی تاریخ مناقب‌نگاری اهل بیت تا پایان قرن سوم». مجله مشکات. بهار1388، شماره 102، ص130-153.
ـ توحیدی‌نیا و صفری فروشانی. «بررسی تحلیلی تاریخ‌نگاری روایی امامیه تا نیمه قرن پنجم». تاریخ اسلام. زمستان 1394، شماره 64، شماره 64، 7-42.
ـ جهانبخش، جویا(1376). «دست‌نوشتی عتیق از مناقب ابن‌شهر آشوب». آینه پژوهش. شماره 47، زمستان 1376.
ـ حاج امینی (1390). معجزات ائمه علیهم‌السلام در کتاب الخرائج و الجرائح قطب راوندی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ادیان و مذاهب.
ـ خطیب بغدادی(1417ق.)، تاریخ بغداد. تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ـ ذهبی(1413ق). سیر اعلام النبلاء. تحقیق شعیب الارنؤوط. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ـ ذهبی(1961). العبر. تحقیق فواد سید. التراث العربی. کویت: 1961م.
ـ ذهبی (1407ق). تاریخ‌الإسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمرى. بیروت: دار الکتاب العربی. چاپ اول.
ـ صفدی(1420ق). الوافی بالوفیات، تحقیق أحمد الأرناؤوط و ترکی مصطفى، بیروت: دار إحیاء التراث،
صفری فروشانی، نعمت‌الله (1387). «الارشاد، و تاریخ‌نگاری ائمه علیهم‌السلام»، شیعه‌شناسی، تابستان 1387، شماره22، ص37-76.
ـ  ــــــــ (1384) «حسین بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایه الکبری، صفری فروشانی»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، زمستان 1384، شماره 16.
ـ ـــــــــ (1385)، «حسین بن عبدالوهاب و عیون المعجزات»، مجله علوم حدیث، زمستان1385، شماره42.
ـ  ــــــــ (1379)، فصلی در تاریخنگاری اسلامی طبقات، تاریخ اسلام، شماره4، زمستان79، شماره4، ص32-71.
ـ ـــــــــ (1386) «بررسی دو اثر تاریخ‌نگاری شیخ صدوق»، نامه تاریخ‌پژوهان، تابستان 1386، شماره ده، ص166-207.
ـ قطب‌الدین الراوندی(1409ق.) الخرائج والجرائح، تحقیق مؤسسة الإمام المهدی، مؤسسة الإمام المهدی، قم.
ـ کسایی، نورالله(1370)، مدخل ابن عساکر، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج4، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، 1370، تهران.
ـ مجیدی نسب، نرگس(1393ق.)، «تاریخ‌نگاری شیعه در کتاب رجال نجاشی»، نامه تاریخ پژوهان، 1393، ش16، ص135-170.
ـ مزی(1406ق). تهذیب الکمال، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت: مؤسسة الرسالة. چاپ چهارم.
ـ مفید(شیخ)، الإرشاد(1414ق). تحقیق مؤسسة آل البیت (ع) لتحقیق التراث بیروت: دار المفید.
ـ یافعی، عبدالله بن أسعد، (1417ق). مرآةالجنان وعبرةالیقظان، تحقیق خلیل المنصور. بیروت: دارالکتب العلمیة.