نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• افروز رحیمی آریایی ¹
• نیما ولی بیگ ²
• سید اصغر محمود آبادی ³

¹ . دانشجوی دکترا، گروه معماری، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران

² استادیار، دانشکده مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، دانشگاه هنر اصفهان، ایران

³ استاد، دانشکده معماری، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران.

چکیده

خط به­ عنوان وسیلة ارتباطی با ایجاد امکان انتقال اندیشه ­ها به آیندگان و تأثیری که بر پیشبرد تمدن و فرهنگ بشری داشته، دارای اهمیت است. خط­ کوفی آغاز کتیبه­ نگاری در بناهای اسلامی بوده و با گذر زمان راه رشد را پیموده و گونه­ های جدیدی از آن ایجاد شده­است. در باب هنر اسلامی پژوهش­ های بسیاری صورت ­گرفته اما به بررسی دقیق و گونه­ شناسی خط­کوفی به‌ صورت جامع کمتر توجه شده­است. یافته­های محققان پیشین در این پژوهش تکمیل ­شده و زیرگونه ­هایی نیز شناسایی شده است. به اعتقاد نگارندگان بین شکل کتیبه‌ کوفی و شناخت شیوة بنا(رازی و آذری) رابطه مستقیم وجود ­دارد. لذا هدف اصلی گونه ­شناسی کتیبه‌های کوفی در مساجد جامع و مناره­های اصفهان منتسب به شیوه­های رازی و آذری است. روش تحقیق توصیفی، تطبیقی و تحلیلی است و اطلاعات از ­طریق منابع کتابخانه­ای و میدانی به­دست آمده­است. براساس یافته­ ها مشخص گردید که کتیبه­‌کوفی ساده دارای دو زیرگونه است که براساس شکل انتهای حروف کشیده چون"لا" و"الف" قابل تفکیک است. کوفیِ تزیینی نیز دارای چهار دسته کلیِ”ساده"،”پیچیده"،”گره­دار" و”گردان" است. نوع گره ­دار خود دارای دو زیر­گونة با نقوش”تکرار­شونده" و ”متفاوت" است. همچنین کتیبه بنایی از­نظر شکل و نحوة گسترش حداقل دارای شش‌گونه("ساده با فاصلة مساوی"،”دندانه‌ای"،”گره ­دار"،”تابع شکل قاب"،”تودررتو" و”مادر و فرزند") است. در این پژوهش همچنین ریزگونه‌ها، طرح و زمینه، جنس، رنگ و موقعیت مکانی در نمونه­ ها مورد بررسی قرار گرفته است.
 

کلیدواژه‌ها

• گونه شناسی شکلی
• کتیبه کوفی
• مساجد جامع اصفهان
• مناره های اصفهان
• شیوه های رازی وآذری

عنوان مقاله [English]

The Morphology of Kufic Inscriptions in Mosques and Minarets in Isfahan: The Cases of Razi and Azari Styles

نویسندگان [English]

• Afrooz Rahimi Ariaei ¹
• Nima Valibeig ²
• Asghar Mahmoodabadi ³

¹ PhD Candidate Department of Architecture, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran.

² Assistant Professor, Department of Architectural & urban conservation, Faculty of conservation, Art University of Isfahan, Iran.

³ Professor, Faculty of Architecture, Shahrekord Branch of Islamic Azad University, Shahrekord, Iran

چکیده [English]

As a means of communication among different peoples and nations, written script is of significance since it passes down thoughts to future generations and affects the development of civilization and culture. According to researchers, Kufic script has marked the beginning of inscriptions in the Islamic buildings and has developed over time; as a result, new types of Kufic script have been created. Many studies have been conducted on Islamic art, but a little attention has been paid to the careful and thorough analysis of Kufic script and its morphology. The present study has completed the script types that have been introduced by past researchers and identified the sub-types. To the researcher, there is a direct relationship between the shape of Kufic inscription and the style of buildings (Razi and Azari). Therefore, the main purpose of the present study is to identify the morphology of Kufic inscriptions in Jame Mosques of Isfahan under the two styles of Razi and Azari.This study was first to classify Kufic inscriptions in mosques and minarets located in Isfahan in terms of shape morphology.The research method is descriptive, comparative and analytical. The data have been obtained through field and library research. The results indicate that simple Kufic script has two sub-types, which are distinguishable according to the ending shape of such long letters as “لا” and “الف”.Ornamental Kufic script also has four major types: ‘simple’, ‘complex’, ‘knotted’ and ‘rotating’.The knotted type has itself two sub-types with ‘recurring’ and ‘contrasting’ patterns. According to the results, moreover, Bannai script has at least six types in terms of shape and distribution (‘simple with equal space’, ‘ragged’, ‘knotted’, ‘frame-dependent’, ‘tangled’ and ‘mother-child’). Also, each type has usually been divided into some sub-types. The present study, moreover, has investigated the samples as to their design, background, material, color and location.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Morphology
• Kufic inscription
• Jame Mosques of Isfahan
• Isfahan’s minarets
• Razi and Azari styles