نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری، تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

نوروز از کهن‌‌ترین، مهم‌‌ترین و مشهورترین جشن‌‌های ایرانی است که در عصر اسلامی نیز فراموش نشد و در آثار نویسندگان بازتاب پیدا کرد و آنان کتاب‌‌هایی با عنوان نوروزنامه نوشتند. در این مقاله کوشیده شد تا با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی، آغاز، گسترش، زبان، ساختار، محتوا، پراکندگی و دیگر موضوعات مربوط به این آثار تا سدۀ 9ق بررسی شود. پرسش اصلی این است که نگارش نوروزنامه‌‌ها و گسترش نوشتن آثاری با این عنوان تحت‌تأثیر چه عوامل و انگیزه‌‌هایی شکل‌ گرفت. بررسی نشان می‌‌دهد که نگارش نوروزنامه‌‌ها از سدۀ دوم هجری آغاز شد؛ اما اوج نگارش این آثار در سدۀ سوم و چهارم هجری بود. متن نوروزنامه‌‌ها روان و ساده و پربسامدترین موضوعات مطرح‌شده در آنها آیین پادشاهان ایران در برگزاری نوروز، تقویم بر اساس نوروز ایرانی و حل مشکل نامتناسب‌بودنِ زمان گردآوری خراج، علل برپایی جشن‌‌های ایرانیان، اشعار و آداب‌ و رسوم نوروزی، پیامد قرارگرفتن نوروز در هر یک از روزهای هفته و بیان احکام فقهی نوروز است. انگیزۀ اصلی نویسندگان نوروزنامه‌‌ها،‌ علایق و تمایلات ادبی آنها و از سوی دیگر تلاش برای استمرار فرهنگ و تمدن ایرانی در عصر عربی‌اسلامی بوده است. از هفده نوروزنامه که نامشان در منابع مختلف ثبت‌ شده، اکنون تنها پنج اثر در دسترس است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A study of Nowruznameh in the Islamic era (up to the ninth century A.H.)

نویسندگان [English]

  • Abdolrahim Ghanavat 1
  • Maryam Oraee Ghadiri 2

1 Associate Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

2 PhD Candidate, History and Civilization of Islamic Nations, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran

چکیده [English]

Nowruz, one of the ancient, central and glorious Iranian holidays that was even practiced in the Islamic era, is reflected in the works of famous authors so that they have composed specific books called Nowruznameh. This article, using a descriptive-analytical method, attempted to study the genesis, development, language, structure, content, dispersion and other issues pertained to these works up to the 9th century A.H. The main question concerns the contributing factors and drives of writing Nowruznameh as well as the expansion and appeal of such works. The results suggest that the composition of Nowruznameh began in the second century A.H. but it reached its zenith in the third and fourth centuries A.H. Nowruznamehs have a fluent and simple language and the most frequently discussed topics in these works include the rituals and traditions of Iranian kings in observing Nowruz, the development of a calendar based on Iranian Nowruz, the resolution of the inconsistency in the time of collecting taxes, and tolls, the rationales behind Iranian festivals, Nowruz poems, and customs, the consequences of Nowruz being designated to a certain day of the week, and discussion of the jurisprudential rules of Nowruz.
The primary motivation of Nowruznameh authors was their literary interests and tendencies, and their efforts to sustain and revive Iranian culture and civilization in the Arab-Islamic era on the other. Of the seventeen Nowruznamehs whose names have been recorded in various sources, only five works are available

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nowruz
  • Neyruz
  • Nowruznameh
  • Iranian festivals
ابن‌ادریس، محمدبن‌احمد(1410) السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: بی‌‌نا.
ابن‌اسفندیار، محمدبن‌حسن(1366) تاریخ طبرستان، تهران: پدیدۀ خاور.
ابن‌الابار، ابوعبدالله محمدبن‌عبدالله(1986) اعتاب الکتاب، بیروت: بی‌‌نا.
ابن‌الخطیب(1424) الاحاطه فی اخبار غرناطه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌الساعى، على‌بن‌انجب(1430) الدر الثمین فی أسماء المصنفین، تونس: دارالغرب الاسلامی.
ابن‌ایاس، محمدبن‌احمد(1995) نزهه الامم فى العجائب و الحکم، قاهره: مکتبه المدبولی.
ابن‌خلکان، احمدبن‌محمد(بی‌‌تا) وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، بیروت: دارالفکر.
ابن‌فرحون(بی‌‌تا) الدیباج المذهب فی معرفه اعیان علماء المذهب، بی‌‌جا: بی‌‌نا.
ابن‌قاضى، احمدبن محمد(بی‌‌تا) ذیل وفیات الاعیان(دره الحجال فی اسماء الرجال)، تونس: المکتبه العتیقه.
ابن‌قدامه مقدسی، عبدالرحمن‌بن‌محمد(بی‌‌تا) الشرح الکبیر، بی‌‌جا: دارالکتاب العربی.
ابن‌مقفع، النیروز، شمارۀ اموال: 003/1393.04.02459، کتابخانه و موزۀ ملی ملک.
ابن‌ندیم (بی‌‌تا) محمدبن‌اسحاق، الفهرست، بیروت: دارالمعرفه.
ابوهلال عسکری، محمدبن‌عبدالله(1987) الاوائل، بی‌‌جا: طنطا.
احمدوند، شجاع؛ غفوری، موسی (1397) «فرمانروایی سیاسی ایران باستان در نوروزنامۀ عمر خیام»، تحقیقات جدید در علوم‌انسانی، شمارۀ47، صص151-125.
الاصفهانى‏، حمزه‌بن‌الحسن(بی‌‌تا) تاریخ سنى ملوک الارض و الانبیا علیهم الصلاه و السلام‏، بیروت‏: منشورات دارمکتبه الحیاه.
اصفهانی، حمزه‌بن‌حسن(1409) سوائر الامثال على أفعل، بیروت: بی‌‌نا.
امین، محسن‏(1403) اعیان الشیعه، بیروت‏: دارالتعارف للمطبوعات‏.
ایناسترانتسیف، کانستانتین(1348) مطالعاتی دربارۀ ساسانیان، ترجمۀ کاظم کاظم‌زاده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
آذرنوش، آذرتاش(1370) «جاحظ»،‌ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرة‌‌المعارف بزرگ اسلامی.
آقابزرگ تهرانى، محمدمحسن (1403) الذریعه الى تصانیف الشیعه، بیروت‏: دارالاضواء.
بروکلمان، کارل(بی‌‌تا) ‏تاریخ الادب العربى‏، قاهره‏: دارالمعارف.
بغدادى، اسماعیل(1951) هدیه العارفین، اسماء المؤلفین و آثار المصنفین، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
بغدادى، اسماعیل(بی‌‌تا) ایضاح المکنون فی الذیل على کشف الظنون عن اسامى الکتب و الفنون، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
البغدادی، عبدالقادربن‌عمر(1418) خزانه الادب و لب لباب لسان العرب، بیروت: بی‌‌نا.
بلعمی(بی‌‌تا) تاریخ‌نامۀ طبری، به‌تحقیق محمد روشن، بی‌‌جا: سروش.
بهار، محمدتقی(1337) سبک‌‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، بی‌‌جا: امیرکبیر.
بیات مختاری، محمد؛ غفوری‌‌فر، محمد (1391)، «نویسندۀ نوروزنامه کیست؟»، پژوهشنامۀ ادب حماسی، سال8، شمارۀ13، صص205-190.
بیرونی، ابوریحان(1380) الاثار الباقیه عن القرون الخالیه، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب.
ترمذی، خواجه‌علی، نوروزنامه، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ثبت12827.
تهرانچی، مینا(1379) «نوروزنامه»، کتاب ماه هنر، شمارۀ30-29، صص13-12.
الجاحظ، عمروبن‌بحر(1991) المحاسن و الاضداد، بیروت: دارالهادی.
جعفریان، رسول(1376) «نوروز در فرهنگ شیعه»، نامۀ مفید، شمارۀ 9، صص220-201.
حاجى خلیفه، مصطفى‌بن‌عبدالله(بی‌‌تا) کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
حسینی اصفهانی، غیاث‌الدین علی، خلاصه التنجیم و برهان تقویم، نسخۀ شمارۀ 79002، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
خانی، حامد(1397) «بازتاب مکاتب کهن دینی و فرهنگی ایرانی در گرایش‌‌های تفسیری حکیم ترمذی»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارۀ63، صص197-172.
خطیب بغدادى، احمدبن‌على(1417) تاریخ بغداد، بیروت: منشورات محمدعلی بیضون، دارالکتب العلمیه.
خیام،‌ عمربن‌ابراهیم(1380) نوروزنامه(در منشأ و تاریخ و آداب جشن نوروز)، به‌سعی و تصحیح مجتبی مینوی، تهران: اساطیر.
داودى، محمدبن‌على(بی‌‌تا) طبقات المفسرین، بیروت: منشورات محمدعلی بیضون، دارالکتب العلمیه.
درایتی، مصطفی(1390) فهرستگان نسخه‌‌های خطی ایران، تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
درایتی، مصطفی(بی‌‌تا) فهرست‌وارۀ دست‌نوشت‌‌های ایران، مشهد: مؤسسۀ فرهنگی و پژوهشی الجواد.
دشتی، رضا(1386) جشن‌‌های ملی ایرانیان، تهران: پازینه.
دهخدا، علی‌اکبر(1377) لغت‌‌نامه، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رحمتی، محمدکاظم(زمستان 1396) «ملاحظاتی در باب تصحیح کتاب الفهرست ابن‌ندیم»، میراث شهاب، سال 23، شمارۀ90، صص22-3.
رضی، هاشم(1380) گاه‌‌شماری و جشن‌‌های ایران باستان، تهران: انتشارات بهجت.
زرین‌‌کوب، روزبه(1386) «گزارشی کهن از مراسم نوروز در عصر ساسانیان»، بخارا، شمارۀ60، صص192-190.
زمانی محجوب، حبیب(1395) «بازخوانی سند نوروز در روایات اسلامی؛ مطالعۀ موردی: روایت معلی‌بن‌خنیس»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شمارۀ25، صص44-29.
سخاوی، محمدبن‌عبدالرحمن(بی‌‌تا) الاعلان بالتوبیخ لمن ذم التاریخ، بیروت: دارالکتب العلمیه.
سروشیار، جمشید(1354) «اعیادالفرس»، یغما، صص373-370.
السلامه، حسام(1397) «بررسی سبک زبانی نوروزنامۀ خیام نیشابوری»، اولین کنفراس ملی تحقیقات بنیادین در مطالعات زبان و ادبیات.
شعبانی، رضا(1378) آداب و رسوم نوروز، تهران: مرکز مطالعات فرهنگی‌بین المللی.
شفا، شجاع‌‌الدین(1385) ایران در اسپانیای مسلمان، ترجمۀ مهدی سمسار، تهران: گستره.
شمشیری، رحیمه؛ جلالی، مهدی؛ رحمان ستایش، محمدکاظم(1395) «تحلیل گزارش‌‌های متعارض مدح و ذم معلی‌بن‌خنیس و ارزیابی علل تضعیف او»، علوم حدیث، سال21، شمارۀ 1، صص96- 71.
شیخ حرعاملى، محمدبن‌حسن(1409) وسائل الشیعه، قم: بی‌‌نا.
صفدى، خلیل‌بن‌ایبک(1401) الوافی بالوفیات، بیروت: دارالنشر فرانز شتاینر.
الصیاد، فؤاد عبدالمعطی(1972) النوروز و اثره فی الادب العربی، جامعه بیروت العربیه.
عبدالحمید، صائب(1424) معجم مورخی الشیعه: الامامیه، الزیدیه، الاسماعیلیه، قم: مؤسسۀ دائرة‌المعارف الفقه الاسلامی.
عمادالدین الکاتب، محمدبن‌محمد(1971) خریده القصر وجریده العصر، تونس: الدارالتونسیه.
عوفی، محمد(بی‌‌تا) لباب الالباب، به‌تصحیح ادوارد براون، مطبعه بریل.
فاتحی‌‌نژاد، عنایت‌‌الله(1370) «جاحظ (بخش المحاسن و الاضداد)»، ‌دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
فاتحی‌‌نژاد، عنایت‌‌الله(1392) «حمزه اصفهانی»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرة‌‌المعارف بزرگ اسلامی.
فرزانه، محسن(1363) «مؤلف نوروزنامه کیست؟»، مجلۀ آینده، شمارۀ11-10.
فیض‌‌کاشانی، محمدمحسن(1387) مجموعه رسائل(1) به اشراف محمد امامی کاشانی، تهران: مدرسۀ عالی شهید مطهری.
القلقشندی، احمدبن‌عبدالله(بی‌‌تا) صبح الاعشى فی صناعه الانشاء، بیروت: دارالکتب العلمیه.
قنوات، عبدالرحیم(1391) «مینوی و خیام»، روزنامۀ اطلاعات، چهارشنبه10خردادماه، ضمیمۀ فرهنگی شمارۀ 25325.
قنوات، عبدالرحیم(1393) تاریخ‌‌نگاری محلی ایران در دورۀ اسلامی(تا سدۀ هفتم هجری)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: سمت.
کاسانی الحنفی، علاءالدین ابوبکربن‌مسعود(1394) بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت: دارالکتاب العربی.
کحاله، عمر رضا(1376) معجم المولفین، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مجلسی، محمدباقر(1403)‌ بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مجمل‌التواریخ و القصص(بی‌‌تا) تحقیق ملک‌الشعراء بهار، تهران: کلاله خاور.
محمدی ملایری، محمد(1379) تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، تهران: توس.
محیط طباطبایی، سیدمحمد(1343) «نوروز و نوروزنامه»، یغما، شمارۀ190، صص79-74.
مرزبانى، محمد‌بن‌عمران(1425) معجم الشعراء، بیروت: دارصادر.
مغنیه، محمدجواد(1421) الفقه علی المذاهب الخمسه: الجعفری، الحنفی، المالکی، الشافعی، الحنبلی، بیروت: دارالتیار الجدید.
المقری التلمسانی (1997)نفح الطیب من غصن الاندلس الرطیب، ‌تحقیق احسان عباس، بیروت: دارصادر.
مقریزى، احمدبن‌على(1422) المواعظ و الاعتبار فى ذکر الخطط و الآثار، مؤسسۀ الفرقان للتراث الاسلامی.
نجاشى، احمدبن‌على(1365) رجال النجاشی، جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
نرشخی، ابوبکرمحمدبن‌جعفر(1363) تاریخ بخارا، ترجمۀ ابونصراحمدبن‌محمدبن‌نصر القباوی، تهران: توس.
النویری، شهاب‌‌الدین احمدبن‌عبدالوهاب(1423) نهایه الارب فی فنون الادب، قاهره: دارالکتب و الوثائق القومیه.
هارون، عبدالسلام محمد(1973) نوادر المخطوطات، شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی البابی الحاسبی و اولاده بمصر.
یاقوت، شهاب‌‌الدین ابوعبدالله(1993) معجم الادباء، تحقق احسان عباس،‌ بیروت: دارالغرب الاسلامی.
Boyce, Mary, “Nowruz i.In the Pre-Islamic Period”, Encyclopædia Iranica, online edition 2016, available at http://www.iranicaonline.org/articles/nowruz-i.
 
List of sources with English handwriting
ʻAbdol Ḥamīd, Ṣāʼīb (1424), Moʻǰam Moʼvareḵī al-Šīʻa: Al-Imamīyya, Al-Zaydīyya, Ismaʼīlīyya, Qom, Moʼassīsa Dāʼrat al-Maʻārīf Fīqh Islamī.
Abū Hīlāl Askarī, Moḥammad b. ʻAbdollāh (1987), Al-Awaʼīl, Ṭanṭā.
Aḥmadvand, Šoǰā, Mūsā Ḡafoūrī (1397), "The Political Rule of Ancient Iran in ʻOmar ḵayyām's Nowrūznāmeh", New Research in Humanities, Vol. 47, pp. 125-151.
Al-Baqdādī, ʻAbdol Qādīr b. ʻOmar (1418), ḵazānat al-Adab Lob Lbāb Līsān al-ʻArab, Beirut.
Al-Isfahānī, Hamza b al-Ḥassan (1409), Sawāʼr al-Amṯāl ʻla Afʻal, Beirut.
Al-Isfahānī, Hamza b al-Ḥassan (Nd), Taʼrīḵ-e Sonī Molūk al-Arż wa al-Anbīyā, Beirut, Manšūrāt Dār Maktaba al-Ḥayāt.
Al-ǰāhīẓ, ʻAmr b Baḥr (1991), Al-Maḥāsīn wa Al-Ażdād, Beirut, Dār Al-Hādī.
Al-Moqarī Al-Telmīsānī (1997), Nafḥ al-Ṭayyīb Men ḡaṣan al-Andūlūs al-Raṭīb, research by Iḥsān ʻAbās, Beirut, Dār Sādīr.
Al-Nūwayrī, Šahābauddīn Aḥmad b. ʻAbdul Wahāb (1423), Nahāya al-Arab Fī Fonūn al-Adab, Cairo, Dār Al-Kotob wa Al-Weṯāʼq Al-Qawmīya.
Al-Salāmeh, Ḥesām (1397), "Study of the language style of Khayyam Neyshabouri Nowruznameh", the first national conference on basic research in language and literature studies.
Al-Ṣayyād, Fawʼād ʻAbdul Moʻaṭī (1972), A-Nowrūz wa Aṯarehī Fī al-Adab al-ʻArabī, Beirut: ǰamīʻa Beirut al-ʻArabī.
Amīn, Moḥsen (1403), Aʻyān al-Šīʻa, Beirut, Dār al-Taʻārīf Līl-Maṭbūʻāt.
Āqābozorg Teḥrānī, Moḥammad Moḥsen (1403), Al-Ẕorīʻah Ila al-Taṣānīf al-Šīʻah, Beirut, Dār al-Ażwāʼ.
Aẕarnoūš, Āẕartāš (1370), "ǰāḥīẓ", The Great Islamic Encyclopedia, Tehran, the center for the Great Islamic Encyclopedia.
Bahār, Moḥammad Taqī (1337), Sabkšenāī Yā Tārīḵ-e Taṭavūr-e Naṯr-e Fārsī, Amīrkabīr.
Balʻamī (Nd), Taʼrīḵ al-ʻArabī, Research by Moḥammad Rošan, Soroūš.
Baqdādī, Ismāʻīl (1951), Hadīyat al-ʻĀrefīn, Asmāʼ al-Moʼaefīn va Āṯār al-Moṣanefīn, Beirut, Dār-aḥīyāh al-Taraṯ al-ʻArabī.
Baqdādī, Ismāʻīl (Nd), Iīżāḥ al-Maknūn Fī Ẕeīl ʻAlā Kašf al-ẓonūn ʻAn Asāmī-ye al-Kotūb va al-Fonūn, Beirut, Dār-aḥīyāh al-Taraṯ al-ʻArabī.
Bayāt Moḵtārī, Moḥammad, Moḥammad Ḡafoūrīfar (1391), " Who Is The Author Of Noruznameh? ", the journal of epic literature (pazhuhesh-nameh farhang-o-adab), Vol. 13, Year 8, pp. 190-205.
Bīrūnī, Abū Reīḥān (1380), Āṯār al-Bāqīya ʻAn al-Qorūn al-ḵālīya, Tehrān: Markaz-e Našr-e Mīrāṯ-e Maktūb.
Brockelmann, Carl (Nd), History of Arabic Literature, Cairo, Dār al-Maʻārīf.
Daštī, Reżā (1386), ǰašnhā-ye Mellī-ye Irānīyān, Tehrān, Pāzīneh.
Dāvūdī, Moḥammad b. ʻAlī (By-ta), Ṭabaqāt al-Mofaserīn, Beirut, Moḥammad ʻAlī Beyżoūn, Dar Al-Kotob Al-ʻElmīyya.
Dehḵodā, ʻAlī Akbar (1377), Loḡatnāme, Tehrān, Institute of Publishing and Printing of University of Tehran.
Derāyatī, Moṣṭafā (1390), Fehrestegān-e Nosḵehā-ye ḵaṭī Iran, Tehrān, Sāzmān Asnād va Ketābḵāneh, Mellī-e ǰomhoūrī-ye Eslāmī-ye Iran.
Derāyatī, Moṣṭafā (Nd), Fehrestvār-e Dastneveštehā-ye Iran, Mashhad, Moʼassese Farhangī va Pažūhešī-ye ǰavād.
Ebn al-Abār, Abū Abdollāh Moḥammad b. Abdollāh (1986), Aʻtāb al-Kītāb, Beirut.
Ebn al-ḵaṭīb (1424), Al-Ihāṭa Fī al-Aḵbār al-Qarnāṭa, Beirut, Dār al-Kītab al-ʻElmīya.
Ebn Al-Sāʻī, ʻAlī b. Anǰab (1430), Al-Dor Al-Ṯamīn Fī Asmāʼ al-Moṣanefīn, Tunisia, Dār al-ḡarb al-Islamī.
Ebn Ayyās, Moḥammad b. Aḥmad (1995), Nozha al-Umam Fī al-ʻAǰāʼeb wa al-Ḥīkam, Cairo, Maktaba al-Madboūlī.
Ebn Esfandīyār, Moḥammad b. Ḥassan (1366), Tārīḵ-e Ṭabarestān, Tehrān, Padīde ḵāvar.
Ebn Farḥūn (Nd), Al-Dībāǰ al-Maẕhab Fī Maʻrīfa Aʻyān ʻOlamāʼ al- Maẕhab.
Ebn Idrīs, Moḥammad b. Aḥmad (1410), Al-Saraʼīr al-Ḥawī Lī-Taḥrī al-Fatāwī, Qom.
Ebn ḵalakān, Aḥmad b. Moḥammad (Nd), Wafayāt al-Aʻyān wa Anbāʼ Abnāʼ al-Zamān, Beirut, Dār al-Fīkr.
Ebn Moqaffa, Al-Nīrūz, Property Number: 003 / 1393.04.02459, Malik National Library and Museum.
Ebn Nadīm (Nd), Moḥammad b. Isḥāq, Al-Fehrest, Beirut, Dār al-Maʻrīfah.
Ebn Qāżī, Aḥmad b. Moḥammad (Nd), Ẕeīl-e Wafayāt al-Aʻyān, Tunisia, Al- Maktaba al-ʻAtīqah.
Ebn Qodāma al-Maqdīsī, ʻAbd al-Raḥman b. Moḥammad (Nd), Al-Šarh al-Kabīr, Dār al-Kītāb al-ʻArabī.
ʻEmad al-Dīn al-Kātīb, Moḥammad b. Moḥammad (1971), ḵarīdat al-Qaṣr wa ǰarīdat al-ʻAṣr, Tunisia, Dār al-Tunisiya.
Farzāneh, Moḥsen (1363), "Who is the author of Nowruznameh?", Journal of Ayandeh, pp. 10-11.
Fāteḥīnežād, ʻEnāyatollāh (1370), "ǰāḥīẓ (section of al-Maḥāsīn wa ad-Ażdād)", Great Islamic Encyclopedia, Tehrān, the center for the great Islamic encyclopedia.
Fāteḥīnežād, ʻEnāyatollāh (1392), "Ḥamza Isfahānī", The Great Islamic Encyclopedia, Tehrān, the center for the great Islamic encyclopedia.
Feīż kāšānī, Moḥammad Moḥsen (1387), Maǰmoʻe Rasāʼīl (1), Edited by Moḥammad Emāmī Kāšānī, Tehrān, Madrasa ʻĀlī-ye Šahīd Moṭaharī.
Ḥāǰī ḵalīfa, Moṣtafā b. Abdollāh (Nd), Kašf al-ẓonūn ʻAn Asāmī al-Kotb wa Al-Fonūn, Beirut, Dār-aḥīyāh al-Taraṯ al-ʻArabī.
Hāroon, ʻAbdul Salām Moḥammad (1973), Nawāder al-Maḵṭooṭāt, Moṣṭafa Al-Bābī Al-Ḥasabī wa Aowladīhī Be-Mīṣr.
Ḥosseīnī Isfahānī, Ghiathuddin Ali, a summary of astrology and proof of calendar, Kitabkhaneh, Moza and Center for Isnad of an Islamic Consultative Assembly. Shamara version 79002.
Inostrantsev, Konstantin (1348), Sasanidskie etiudy, Translated by Kāżem Kāżemzādeh, Tehrān, Bongāh-e Tarǰome va Našr-e Ketāb.
ǰaʻfarīyān, Rasūl (1376), "Newroz dar Farhang Šīʻa", Nāma Mofīd, No. 9, pp. 201-220.
Kaḥāla, ʻOmar Reżā (1376), Moʻǰam al-Moʼalefīn, Beirut, Dar Ehīyā al-Torāṯ al-ʻArabī.
ḵānī, Ḥamīd (1397), “Exegtical Approaches of al-Hakim al-Tirmidhi”, The Journal of historical approaches to Qur’ān and ḥadith Studies, No. 63, pp. 172-197.
Kāsānī Al-Ḥanafī, ʻAlāʼddīn Abū Bakr b. Massʻoūd (1394), Badāʼʻ wa al-Ṣanāʼʻ Fī Tartīb-e al-Šarāʼʻ, Beirut, Dar Al-Kītāb Al-ʻArabī.
ḵaṭīb Baḡdādī, Aḥmed b. ʻAlī (1417), Tarīḵ-e Baḡdād, Beirut, Moḥammad ʻAlī Beyżoūn, Dar Al-Kotob Al-ʻElmīyya.
ḵayyām, ʻOmar b. Ibrahīm (1380), Nowrūznāmeh, Edited by Moǰtabā Mīnavī, Tehrān, Asāṭīr.
Maǰlesī, Moḥammad Bāqer (1403), ‌ Bīhār al-anwār, Beirut, Dar Ehīyā al-Torāṯ al-ʻArabī.
Maǰmal al-Tawārīḵ wa al-Qīṣaṣ (Nd), research by the Malek al-Šoʻarā Bahār, Tehrān, Kalāleh ḵāvar.
Maqrīzī, Aḥmad b. ʻAlī (1422), Al-Mawaʻīẓ wa al-Iʻtībār, Al-Forqān līl-Torāṯ al-Eslamī
Marzbānī, Moḥammad b. ʻImrān (1425), Moʻǰam al-Šoʻarā, Beirut, Dār Sādīr.
Moḡnīya, Moḥammad ǰavād (1421),Al-Fīqh ʻAla al-Maẕāhb al-ḵamsa: Al-ǰaʻfarī, Al-Ḥanafī, Al-Malīkī, Al-Šafīʻī, Al-Ḥanbalī, Beirut, Dār al-Tīyyīr al-ǰadīd.
Moḥammadī Malāyerī, Moḥammad (1379), History and culture of Iran during the transition from the Sassanid era to the Islamic era, Tehrān, Toos.
Moḥīt Ṭabātabāʼī, Seyed Moḥammad (1343), "Nowruz and Nowruznameh", Yaḡmā, 190, pp. 74-79.
Naǰāšī, Aḥmad b. ʻAlī (1365), Rīǰāl al-Naǰāšī, ǰamīʻa al-Modarassīn Fī Ḥoza al-ʻElmīyya Bī Qom, Moʼassīssa al-Našr al-Eslamī.
Naršaḵī, Abū Bakr Moḥammad b. Jaʻfar (1363), Tarīḵ-e Bukhara, Translated by Abū Naṣr Aḥmad b Moḥammad b. Naṣr al-Qabāwī, Tehrān, Toos.
Qalqašandī, Aḥmad b. Abdollāh (Nd), Ṣobḥ al-Aʻšā Fī Ṣanāʻata al-Enšāʼ, Beirut, Dar Al-Kītāb Al-ʻElmīyya.
Qanavāt, ʻAbdolraḥīm (1391), "Mīnavī and ḵayyām", Eṭelāʻāt newspaper, Wednesday, 10 ḵordād, 1391, Cultural Supplement, No. 25325.
Qanavāt, ʻAbdolraḥīm (1393), Local historiography of Iran in the Islamic period (up to the seventh century AH), Qom, Research Institute and University, Tehran, Samat.
Raḥmatī, Moḥammad Kāẓem (1396), "Considerations on the correction of Ibn Nadim's book", Shahab Heritage, Volume 23, Number 90.
Rażī, Hāšem (1380), Chronology and Celebrations of Ancient Iran, Tehrān, Behǰat Publications.
Ṣafdī, ḵalīl b. Āībak (1401), Al-Wāfī Be al-Wafayāt, Beirut, Franz Steiner Publishing House.
Saḵāwī, Moḥammad b. ʻAbd al-Raḥman (Nd), Al-Aʻlān Be-al-Tūbīḵ Leman Ẕam-e Taʼrīḵ, Beirut, Dār al-Kītāb al-ʻElmīya.
Šamšīrī, Raḥīmeh etal (Spring 2016), "Analysis of conflicting reports of praise and guilt of Moali Ibn Khanis and evaluation of the causes of his weakening", Ulum Hadith, Volume 21, Number 1.
Šeīḵ Hor ʻāmolī, Moḥammad b. Ḥassan (1409), Wasāʼl al-Šīʻa, Qom.
Shaʻbānī, Reżā (1378), Nowruz customs, Tehrān, Center for International Cultural Studies.
Shafa, Shojaeddin (1385), De persia a la Espana musulmana: la historia recuperada, Translated by Mehdī Semsār, Tehrān, Gostareh.
Soroūšīyār, ǰamšīd (1354), "Aʻyād al-Fors", Yaḡmā, pp. 370-373.
Tehrānčī, Mīnā (1379), “Nurūznāme,” Ketāb-e Māh Honar, No. 30-30, pp. 12-13.
Termeẕī, ḵāwǰa ʻAlī, Nooroznāme, Ketābḵāneh, Moza and Markaz Asnād Maǰles-e Šūrāy-e Eslāmī, Number proven 12827.
ʻwfī, Moḥammad (Nd), Lobāb al-albāb, Edited by Edward Brown, Braille Press.
Yāqūt, Šahābauddīn Abū ʻAbdullāh (1993), Moʻǰam al-Odabāʼ, research by Iḥsān ʻAbās, Beirut, Dār al-ḡarb al-Eslamī.
Zamānī Maḥǰoub, Ḥabīb (1395), " An Investigation of Nowruz Document in Islamic Traditions: A Case Study of Mu lla Ibn Khnys's Narrative", The History of Islamic Culture and Civilization Quarterly Journal of Research, Vol. 25, pp. 29-44.
Zarrīnkoob, Roozbeh (1386), "An ancient report of Nowruz ceremonies in the Sassanid era", Bukhara, vol. 60, pp. 190-192.
 
English Source
Boyce, Mary, “Nowruz i.In the Pre-Islamic Period”, Encyclopædia Iranica, online edition 2016, available at http://www.iranicaonline.org/articles/nowruz-i.