نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
موضوع منابع ایرانی استفاده‌شدۀ کتسیاس، در طول دو سدۀ گذشته همواره محل مناقشه بوده است. این منابع در دو گروه مکتوب و روایی، قابل مطالعه هستند. موضوع استفادۀ احتمالی کتسیاس از منابع ایرانی در این پژوهش، ذیل چهار عنوان واکاوی شد: ابتدا منابع ایرانی کتسیاس را بررسی کرده‌ایم، سپس از اهمیت نقش بلخ و بلخیان و سکاها در روایت کتسیاس سخن رفته است، در گام سوم نیز، به اهمیت و نقش سرزمین ماد پرداخته‌ایم، در چهارمین گام، سه نام اُکسوآرتس، اسپیتاماس و داماسپیا از میان نام‌های اشخاص با ریشۀ زردشتی که از طریق روایات منقول از کتسیاس- مانند فُتیوس و دیودُر- به دست ما رسیده، برگزیده و مطالعه شده‌اند. همچنین شاهد یا شواهد تاریخی موجود دربارۀ و یا مرتبط با آن نام‌های اشخاص، در اسناد تاریخی جست‌وجو شده است. این نام‌ها در بسیاری از متون کلاسیک، سنت دینی زردشتی و نیز اسناد رسمی دستگاه اداری هخامنشیان تأیید شده‌اند. همچنین به روابط میان این نام‌های اشخاص با سرزمین‌های مذکور، یعنی بلخ و ماد، اشاره شده است. نتیجۀ پژوهش حاضر، در نهایت، نشان‌دهندۀ وجود منابع مکتوب و روایی ایرانی استفاده‌شدۀ کتسیاس هستند و نشان می‌دهند که کتسیاس در مدعای خود مبنی‌بر استفاده از اسناد رسمی و بهره‌مندی از منابع شفاهی، احتمالاً بر حق بوده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Sourceology of Ctesias' Persica: in search of Iranian sources
نویسندگان [English]
- Roozbeh Zarrinkoob 1
- Ali Ramezan Damavandi 2
1 Assistant Professor, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
2 PhD student, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]
The issue of Iranian sources used by Ctesias has always been disputed in the last two centuries. These sources can be study divided into two groups: written and narrative. The question of the possible use of Iranian sources by Ctesias has been analyzed in this paper from four points of view. First, we examined the Iranian sources of Ctesias. Then, the significance of the role of Balkh, Balkhians and Scythians in Ctesias's narrative was discussed. In the third step, we discussed the importance and role of the land of Media. In the fourth step, the three names of Oxyartes, Spitāmas and Damaspia was selected and studied from the personal names with Zoroastrian roots, that reached us through the traditions, handed down from Ctesias - such as Photius and Diodorus. In addition, historical documents were searched for witnesses or historical evidence for these personal names.These names are confirmed by many classical texts, Zoroastrian religious tradition and official documents of the Achaemenid administration. It is also mentioned the relationship between these personal names and the mentioned lands, namely Balkh and Media. Finally, the result of the present research show the existence of Iranian written and narrative sources used by Ctesias and prove that Ctesias was probably right in his claim that he used official documents and relied on oral sources.
کلیدواژه‌ها [English]
- Iranian sources
- Persica
- Ctesias
- Bactria
- Media
- Scythians
آموزگار، ژاله؛ تفضلی، احمد (آوانویسی، ترجمه و تعلیقات) (1386) دینکرد پنجم، تهران: معین.
اسفزاری، معین‌الدین محمد زمچی (1338) روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، به‌تصحیح، حواشی و تعلیقات سید محمدکاظم امام، تهران: دانشگاه تهران.
الفنبایْن، جوزف (1394) «فرّ و بخت»، ترجمۀ یوسف سعادت، فرهنگ‌نویسی، (9)، 126-105.
بریان، پیر (1385) امپراتوری هخامنشی، ترجمۀ ناهید فروغان، 2جلد، چاپ2، تهران: قطره و فرزان روز.
بهار، مهرداد (1385) بندهش، چاپ3، تهران: توس.
پورداود، ابراهیم (1377) یشت‌ها، 2مجلد، تهران: اساطیر.
تاریخ سیستان (1387) به‌تصحیح محمدتقی بهار، چاپ2، تهران: معین.
داندامایف، محمد، آ. (1381) تاریخ سیاسی هخامنشیان، ترجمۀ خشایار بهاری، تهران: کارنگ.
دیاکونف، ایگور میخایلُویچ (1386) تاریخ ماد، ترجمۀ کریم کشاورز، چاپ8، تهران: علمی و فرهنگی.
زرین‌کوب، روزبه (1387) «بنیان‌گذاری اتحاد مادها و اهمیت منبع‌شناسی آن»، دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه تهران، 59(185)، 99-112.
شهبازی، علیرضا شاپور (1349) زندگی و جهانداری کورش بزرگ، شیراز: انتشارات دانشگاه پهلوی.
___________ (1350) یک شاهزادۀ هخامنشی، شیراز: انتشارات دانشگاه پهلوی.
طبری، محمدبن‌جریر (1969) تاریخ الرسل و الملوک، به‌تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، الجزء الاول، الطبعه الثانیه، مصر: دارالمعارف.
کتاب مقدس (1383) ترجمۀ فاضل‌خان همدانی، هنری مرتن، ویلیام گلن، چاپ2، تهران: اساطیر.
مجمل التواریخ و القصص (1389) به‌تصحیح و تحشیۀ ملک‌الشعرای بهار، تهران: اساطیر.
مسعودی، علیبنحسین (1973/1393ق) مروج الذهب و معادن الجوهر، به‌تحقیق محمد محی‌الدین عبدالحمید، الجزء الاول، الطبعه الخامسه، بیروت: دارالفکر.
نولدکه، تئودور (1384) حماسۀ ملی ایران، ترجمۀ بزرگ علوی، تهران: نگاه.
هروی، سیف‌بن‌محمدبن‌یعقوب(1383) تاریخ‌نامۀ هرات، به‌تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: اساطیر.
URL1. iranicaonline.org/articles/oxyartes;
Aelian, 1958, “On the characteritics of animals”, with an English translation by a. f. scholfield, in three
volumes, London, William Heinemann LTD, Cambridge, Massachusetts, arvard university press.
Arrian, 1967, Anabasis Alexander, translated by E. Iliff Robson, 2 vols. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press.
Artsruni, Thomas, 1985, History of the House of the Artsrunik, Translation and Commentary by Robert
- Thomson, Detroit, Wayne State University Press.
Bigwood, J. M., 1978, “Ctesias as Historian of the Persian Wars”, Phoenix, vol. 32, no. 1, pp. 19-41.
Bigwood, J. M., 1986, “”Poxy” 2330 and Ctesias”, Phoenix, vol. 40, no. 4, pp. 393-406.
Bunbury, E. H., 1879, A History of Ancient Geography, in two volumes, vol. I, London, John Mueeay.
Cawkwell, George, 2005, The Greek Wars the failure of Persia, Oxford, university press.
Cook, J. M., 1983, The Persian Empire, London, Book Club Associates.
Diakonoff, I. M., 1985, “Media”, in The Cambridge History of Iran, vol. 2, edited by Ilya Gershevitch, Cambridge, Cambridge University Press.
Diodorus, 1989, Diodorus of Sicily, in Twelve Volumes, vol. I, translated by C.H. Oldfather, Cambridge, Massachusetts & London & Harvard University Press.
Diodorus, 1947, Diodorus of Sicily, in Twelve Volumes, vol. IX, translated by Russel M. Geer, Cambridge, Massachusetts
and London & Harvard University Press.
Drews, Robert, 1973, The Greek Accounts of Eastern History, Washington, D.C., the center for Hellenic Studies.
Eck, Bernard, 1990, “Sur la vie de Ctésias”, Revue des Études Grecques, vol. 103, no. 492/494, pp. 409- 434.
Edwards, M. J., 1988, “How Many Zoroasters? Arnobius, “Adversus Gentes” I 52”, Vigiliae Christianae,vol. 42, no. 3, pp. 282-289.
Gardiner-Garden, John R., 1987, Ktesias on Early Central Asian History and Ethnography, Bloomington, Indiana, Indiana University, Research Institute for Inner Asian Studies.
Gnoli, Gherardo, 1999, “”Farr(ah)”, in Encyclopaedia Iranica, vol. IX, ed. Ehsan Yarshater, New York, pp.312-319.
Hallock, Richard T., 1969, Persepolis Fortification Tablets, University of Chicago Oriental Institute Publications 92, Chicago, University of Chicago Press.
Henning, W. B. 1951, Zoroaster: politician or witch-doctor? , London, Oxford University Press.
Herrenschmidt, Clarisse, 1989, “Le paragraphe 70 de l’inscription de Bisotun”, in Etudes irano-aryennes offertes à Gilbert Lazard, Paris, pp. 193-208.
Hinz, Walther, 1975, Altiranisches Sprachgut der Nebenüberlieferungen, Wiesbaden, Otto Harrassowitz.
Iustinus, Marcus Iunianus, 1985, Epitoma historiarum Philippicarum Pompei Trogi: accedunt prologi in Pompeium Trogum, Ed. By Otto Seel, Stutgardiae, Teubner.
Jacoby, Felix. 1922, “Ktesias”, in Real Encyclopädie, vol. XI, J. B. Metylersche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart, cols. 2032-2073.
Jacoby, Felix, 1986, Die Fragmente der Griechischen Historiker, Zweiter Teil: Zeitgeschichte, Unveränderter Nachdruck, Leiden, E.J. Brill.
Le Bonniec, Henri, 1982, Arnobe Contre Les Gentils, texte établi, traduit et comment, Paris, Les Belles Lettres.
Lenfant, Dominique, 1996, “Ctésias et Hérodote ou les réécritures de l’histoire dans la Perse achéménide”, Revue des Études Grecques, vol. 109, no. 2, pp. 348-380.
Lenfant, Dominique, 2007, “Greek Historians of Persia”, in A companion to Greek and Roman historiography, edited by John Marincola, Blackwell Publishing Ltd, vol. 1, pp. 200-209.
Llewellyn-Jones, Lloyd and James Robson, 2010, Ctesias’, History of Persia, London, Routledge.
MacGinnis, John, D. A., 1988, “Ctesias and the fall of Nineveh”, in Illinois Classical Studies, vol. 13, no. 1, pp. 37-42.
Mayrhofer, Manfred, 1979, Die Altiranischen namen, Band I, Iranisches Personennamenbuch, Wien,
Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
Orosius, 2010, Seven Books of History against the Pagans, Translated with an introduction and notes by Fear, Liverpool, Liverpool University Press.
Photius, 1920, The Library of Photius, Translated by J. H. Freese, vol. I, New York, Macmillan.
Schmitt, Rüdiger, 1989, “Amytis,” Encyclopædia Iranica, ed. Ehasn Yarshater, vol. I, p. 999.
Schmitt, Rüdiger, 1993, “Damaspia”, in Encyclopædia Iranica, ed. Ehasn Yarshater vol. VI, p. 626.
Schmitt, Rüdiger, 2002, “Oxyartes”, in Encyclopædia Iranica, https://iranicaonline.org/articles/oxyartes.
Schmitt, Rüdiger, 2002, “Oxyathres”, in Encyclopædia Iranica, https://www.iranicaonline.org/articles/oxyathres.
Schmitt, Rüdiger, 2006, Iranische Antroponzmein den Herhaltenen Resten vom Ktesias' Werk, Wine, Österreichische Akademie der Wissenschaften.
Shahbazi, A. Sh., 1986, “Apama”, in Encyclopædia Iranica, ed. Ehasn Yarshater vol. II, p. 150.
Smith ,George, 1875, Assyrian discoveries, new york, scribner, Armstrong.
Stephani Byzantii, 2011, Ethnica, Recensuerunt Germanice Vertunt Adnotationibus Indicibusque
Instruxerunt Margarethe Billerbeck et Christian Zubler, vol. II, De Gruyter Berolini et Novi, Eboaci.
Stronk, Jan. p, 2010, Ctesias’ Persian History, Part I: Introduction, Text, and Translation, Düsseldorf, Wellem Verlag.
Tavernier, J., 2007, Iranica in the Achaemenid period (ca. 550-330 B.C.), Leuven - Paris - Dudley, Ma Uitgeverij Peeters en depariement Oos’l’Erse studies.
Thomas, Rosalind, 2022, “Greek Historians, Persika and the Persian Empire (late 5th.c. – 4th.c.)”, in Ancient Greek Literature and the Foreign, Edited by: Efi Papadodima, Berlin/Boston, Walter de Gruyter Gm, pp. 119-138.
Toher, Mark, 1989, “On the use of Nicolaus' historical fragments”, Classical Antiquity, vol. 8, no. 1, pp. 159-172.
Tuplin, Christopher J. and John Ma, 2020, Aršāma and his World, the Bodleian Letters in Context, vol. 3, Oxford, Oxford University Press.
)