نویسنده
استادیار دانشگاه سیستان وبلوچستان
چکیده
دوران زندیه شامل حوادث بسیار مهمی در ارتباط با عرفان و تصوف و حضور آن در جامعه‌ی ایران است.با فروپاشی حکومت نادری و پدیدار شدن مبارزه‌ی فراگیر بر سر قدرت میان مدعیان، کشور عرصه‌ی هرج‌ومرج و ناامنی گسترده شد. اگرچه این امر آثار مخرب بر اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور داشت، تأثیر آن در بخش عرفان وتصوف بسیار زیاد بود؛ زیرا صوفیان نیز مانند سایر مدعیان کوشیدند تا دوباره قدرت ازدست‌رفته‌شان را به‌دست آورند؛ به این ترتیب عرفان نیزواردمرحله‌ی جدیدی ازحیات خود شد. در این دوران،دو سلسله‌ی مهم نعمت‌اللهیه و ذهبیه رشد و گسترش یافت. به‌ویژه با مهاجرت و بازگشت معصوم‌علیشاه دکنی از هند به ایران که در شیراز و اصفهان حضور یافت، سلسله‌ی نعمت‌اللهیه از رونق و قدرت زیادی برخوردار شد. اما همین استقبال و گرایش مردم به آن‌ها، موجبات ترس نهاد دین و دولت را فراهم کرد و ناگزیر از برخورد با این جریان شدند.برخلاف سلسله‌ی نعمت‌اللهیه، بزرگان سلسله‌ی ذهبیه به‌دلیل ارتباط با فقهای شیعه و همچنین شیوه‌ی طریقتی خویش که به شریعت عنایت خاصی داشتند، موجب شدند تاطریقه‌ی فکری آنان بسیار کمتر از فرق دیگر تصوف مورد مخالفت متشرعان قرار گیرد. دراین مقاله، به چگونگی حضوراین دوفرقه‌ی صوفیه درتحولات تاریخی پس ازسقوط صفویه، نحوه‌ی تعامل حاکمیت سیاسی بااین دو فرقه، بررسی فعالیت آنان درعصر زندیه و درنهایت بررسی گرایش‌های عرفانی علما، فلاسفه و فقهای این دوره پرداخته می‌شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The Relation of Science and Politics in the Mystical Sects of Zand Era (with Emphesize on Zahabiyeh and Nematolahiyeh)
نویسنده [English]
- Ahmad Aghili
Assistant Professor, Department of History, University of Sistan and Baluchistan
چکیده [English]
Zand era include important events related to the presence and incidence of mysticism and Sufism in Iran society. After the collapse of Nadir shah and widespread struggle over power among the pretenders, the widespread chaos was all over the country. Although this situation had a ruinous impact on the politic, society and economy, but its effect on the mysticism and Sufism is very noticeable. Sufis as well as other claimants tried to regain their lost power and Gnostics even experience a new period of his life. Both the main dynasty of Zahabiyeh and Nematollahiyeh had good growth and spread during this time. In particular, immigration of masuom ali shah Dakani from India to Esfahan and Shiraz cause a great power for Nematollahiyeh dynasty. But this warm welcome and tendency of people to Sufism caused great fear for the religion man and the government and forced them to deal with the new claimant. Unlike the Nematollahiyeh dynasty the communications of Elite of Zahabiyeh Shi'a Jurists and their special regard to the religion cause much less opposition from jurists.
This article studies the presence of these two sects of Sofia in history after the fall of the Safavids , how political sovereignty dealed with this sects, review of their activities in Zand era, and finally study of mystical attitude of scholars, philosophers and canonists of this period.
کلیدواژه‌ها [English]
- Sufism
- Zand
- Zahabiyeh
- Nematolahiyeh
- Theoretical Mysticism
- Aqa Mohammad Bidabadi
)