نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی تهران

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

نوشتارحاضر با هدف بررسی انگار‌ه‌های هویت ایرانی درنگارش بناکتی در روضه اولی‌الباب انجام‌گرفته است. عرصه‌ی تاریخ‌نگاری محمل مناسبی برای اهل‌قلم ایرانی بوده تا روایت‌گر گفتمان دور‌ه‌ی خود باشند. تاریخ‌بناکتی روایت‌گر حلقه‌ی دوم هویتی ایران در دوره‌ی ایلخانان، یعنی عهد-مسلمانی آنان است. مقاله به دنبال پاسخ‌گویی به این سوال عمده است که انگار‌ه‌های هویت ایرانی در اندیشه تاریخ‌نگاری بناکتی چگونه بازتولید و بازیابی شده‌اند؟ بدین‌منظور با بهره‌گیری ازمفهوم حافظه‌ی جمعی و سهم آن در حفظ هویت جوامع به واکاوی و ردیابی خوانش این مورخ از مؤلفه‌های کلان هویت ایرانی می‌پردازیم. دستاورد تحقیق حاکی از این است که بناکتی در بازیابی انگار‌ه‌های هویت بخش ایرانی، رخدادها را به گونه‌ایی معنا‌دار روایت کرده‌است. وی بااستفاده از قالب‌هایی نظیر روایت‌گونه‌کردن، بازتعریف قهرمان و اسطور‌ه‌های ملی ـمذهبی و بازتفسیر نمادها و عناصر هویتی به بازتولیدآگاهانه‌ی انگار-ه‌های هویت ایرانی دست‌زده است. نگرش تساهلی ایلخانان از یک‌سو، و قلم زدن بناکتی در عهد مسلمانیِ ایلخانان _ که جامعه ایرانی دوره‌ی تقابل و ستیز با مغولان را از سرگذرانده بود_ سبب شد وی مجال بیشتری از پیشینان خود برای رّدگیری انگار‌ه‌های هویت‌بخشِ ایرانی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ideas of Iranian Identity in Banakati’s Historiography Dissertation

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Razavi 1
  • Mohamadali Jodaki 2

1 Associated Professor, Department of History, Khawrazmi University of Tehran.

2 PhD Candidate in History of Iran after Islam, Khawrazmi University of Tehran

چکیده [English]

The present study aimed to probe the Notions of identity in Banakati’s Historiography. Historiography has a good background to provide a narrative from Identity discourse of his Period. Although this historians Wrote official history of the court but whenever there was an opportunity, were reflected their period of community spirit. Banakati’s TARIKH narrative the second loop of Iranian identity during the Muslim ILKHANID period. This paper seeks to answer the main question is how have been retrieved the notion of Iranian identity Banakati’s Historiography? For this purpose with Using the concept of collective memory and his role in maintaining community identity,will analyzed The attitude of this historian about Iranian identity component. Survey findings show, Banakati had meaningful narrative from event till reproduce Notion of Iranian identity. He was using terms such as narrative, the redefinition myth - Religious Heroes,interpretation of symbols and elements identity ect to reproduce the notion of Iranian identity

کلیدواژه‌ها [English]

  • Banakati
  • Historiography
  • Iranian identity
  • Reproduce Ideas of Identity
- احمدی، حمید (1382). «هویت ملی ایرانی در گسترۀ تاریخ». فصلنامۀ مطالعات ملی. س۴. ش۱. صص۹-۵۴.
- ----------- (1383). «دین و ملیت در ایران: همیاری یا کشمکش؟». ایران هویت، ملیت، قومیت. به‌کوشش حمید­ احمدی، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم‌انسانی. صص۵۳-۱۱۴.
- ----------- (1388). بنیادهای هویت ملی ایرانی. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- اسمیت، آنتونی. دی (1383). ناسیونالیسم: نظریه، ایدئولوژی، تاریخ. ترجمۀ منصور انصاری. تهران: مؤسسۀ مطالعات ملی.
- اشرف، احمد (1373). «بحران هویت قومی‌ و ملی در ایران». ایران‌نامه. س2. ش3. صص550-521.
- اقبال ­آشتیانى‏، عباس (1384). تاریخ مغول‏. تهران: امیرکبیر.
- اللهیاری، فریدون (1382). «بازنمایی مفهوم ایران در جامع‌التواریخ رشیدالدین فضل‌الله همدانی». فصلنامۀ مطالعات ملی. س4. ش1. صص۴۷-۶۸.
 
- اوزکریملی، اوموت (1383). نظریه‌های ناسیونالیسم. ترجمۀ محمدعلی قاسمی. تهران: تمدن ایرانی.
- اوستا (۱۳۸۵). به‌کوشش جلیل دوستخواه. تهران: مروارید.
- بارتولد، و.و (1366). ترکستان‌نامه: ترکستان در عهد هجوم مغول. تهران: آگاه.
- بلعمى، ابوعلى (1373). تاریخ‌نامۀ طبری‏. تصحیح محمد روشن. تهران: سروش- ­البرز.
- بناکتى، داودبن محمد (1348). تاریخ بناکتی:روضه ­اولى ­الالباب فی معرفه‌ التواریخ و الانساب. تصحیح جعفر شعار. تهران: انجمن ­آثار­ ملى‏.
- بندهشن/فرنبغ دادگی (1369). گزارنده مهرداد بهار. تهران: توس.
- بهرامی‌، روح‌الله (1381). «تاریخ‌نگاری ایرانی و هویت ملی». فصلنامۀ مطالعات ملی. س4. ش14. صص۲۹-۵۸.
- بیانی، شیرین و دیگران (۱۳۸۲). «هویت و تاریخ‌نگاران». [میزگرد]. فصلنامۀ مطالعات ملی. س4. ش2. صص۲۶۷-۳۱۳.
- تاجیک، محمدرضا و دیگران (1379). «فرهنگ و هویت ایرانی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها». [گفت‌و‌گو].  مطالعات ملی. س1. ش4. صص۱۱-۶۰.
- ثعالبى، عبدالملک‌بن محمد (1384). شاهنامۀ ثعالبى. ‏ترجمۀ محمود هدایت‏. تهران: اساطیر.
- جوکار، نجف (1379). «پندنامۀ انوشیروان در دیوان ابن­یمین فریومدی و مقایسه با چند اثر ادبی­ دیگر». شناخت. ش 28. صص۹۷-۱۱۰.
- جوینی، عطاملک‌بن محمد (1385). تاریخ جهانگشاى‏. تصحیح محمد قزوینى‏. تهران: دنیای کتاب.
- حسن‌زاده، اسماعیل (1382). «هویت ایرانی در تاریخ‌نگاری بیهقی و جوینی». فصلنامۀ مطالعات ملی. س۴. ش1. صص۶۹-۱۰۰.
- ------------- (1389). «تاریخ‌نگاری ایرانی و هویت ایرانی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش144. صص۲-۹.
- حسن­نژاد، حسین (1381). «معرفی و نقد و بررسی کتاب تاریخبناکتی». تاریخ‌پژوهی. ش12 و 13. صص۵۳-۶۶.
- خاتمی‌، احمد و آرزو عرب­اُف (1389). «مغول‌ستیزی عطاملک جوینی در تاریخ جهانگشای». فصلنامۀ تاریخ ایران. ش5/66. صص۲۷-۴۸.
- داودی، علی‌اصغر (1391). «نقش حافظۀ جمعی در بروز منازعات قومی». مجلۀ جامعه‌شناسی ایران. دورۀ ۱۳. ش1 و 2. صص52-130.
- دولتشاه، دولتشاه‌بن بختیشاه (1318ق). تذکره‌الشعرا. به‌اهتمام ادوارد براون. لیدن: بریل. 
- رجایی، فرهنگ (1382). مشکلة هویت ایرانیان امروز. تهران: نشر نی.
- رستم­وندی، تقی (1388). اندیشۀ ایرانشهری در عصر اسلامی. تهران: امیرکبیر.
- رشید‌الدین فضل‌الله (1358ق). تاریخ مبارک غازانى‏. تصحیح کارل یان‏. هرتفرد: استفن اوستین.
- رضوی، سیدابوالفضل (1386). «تاریخ‌نگاری ایرانی- اسلامی ‌و جایگاه تاریخ‌نگاری جهانی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش۱۱۴ و ۱۱۵. صص۴-۱۱.
- -------------- (1392). «نصیرالدین طوسی و گفتمان مَهار در عهد نامسلمانی ایلخانان». فصلنامۀ تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. س4. ش3. صص۹۳-۱۰۸.
- رواسانی، شاپور (1380). زمینه‌های اجتماعی هویت ملی. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
- ستاری، جلال (1380).هویت ملی و هویت فرهنگی. تهران: نشر مرکز.
- شعار، جعفر (به‌تصحیح) (۱۳۴۸). «مقدمۀ تاریخ بناکتی». تاریخ بناکتی:روضه ­اولى ­الالباب فی معرفه‌ التواریخ و الانساب. تهران: انجمن آثار ملی.
- شعبانی، رضا (1386). ایرانیان و هویت ایرانی. تهران: سازمان انتشارات و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
- صفا، ذبیح‌الله (1378). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: توس.
- صفری، جهانگیر و سیدمجتبی حسینی (1387). «گزار‌ه‌های ناسازگار در تاریخ جهانگشای جوینی». پژوهشنامۀ علوم‌انسانی. ش57. صص۱۹۷-۲۱۶.
- طباطبایی، سیدجواد (1375). خواجه نظام‌الملک. تهران: طرح نو.
- ------------- (1381).  تأملی دربارۀ ایران. تهران: نگاه معاصر.
- عزت‌پور، عدالت (1389). «بناکتی و تاریخ‌نگاری در دوران مغول». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش۱۵۲. صص۱۱۸-۱۲۱.
- عنصرالمعالی، کیکاوس‌بن ‌اسکندر (1335).  قابوس‌نامه. تصحیح امین عبدالمجید بدوی. تهران: ابن‌سینا.
- کاتم، ریچارد (1371).  ناسیونالیسمدرایران.ترجمة احمد تدین. تهران: کویر.
- کچویان، حسین (1385). تطورات گفتمان‌های هویتی ایران. تهران. نشر نی.
- کراوولسکی، دوروتیا (1378). «احیای نام ایران در عهد ایلخانان مغول». ترجمۀ علی بهرامیان. فصلنامۀ تاریخ روابط خارجی. س1. ش1. صص۱-۱۶.  
- کریستین­سن، آرتور (1368). ایران در زمان ساسانیان. ترجمۀ رشید یاسمی. تهران: دنیای کتاب.
- کنگرانی فراهانی، افسانه (1391). «جایگاه بناکتی در تاریخ‌نگاری عصر ایلخانان». پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد. دانشگاه ­لرستان. گروه تاریخ.
- مجتهدزاده، پیروز (1389). «هویت ملی و تاریخ‌نگاری». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش144. صص۱۸-۲۳.
- مجمل­التواریخ و القصص (1318). تصحیح ملک‌الشعراء بهار و بهجت رمضانى‏. تهران: کلالۀ خاور.
- مرتضوی، منوچهر (1370). مسائل عصر ایلخانان. تهران: آگاه.
- مسکوب، شاهرخ (1373). هویت ایرانی و زبان فارسی. تهران: باغ آینه.
- معینی علمداری، جهانگیر (1383). «هویت، تاریخ و روایت در ایران». ایران: هویت، ملیت، قومیت (مجموعه‌مقالات). به‌کوشش حمید احمدی. تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم‌انسانی. صص۲۵-۵۱.
- ملایرى، محمدمهدى (1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانى به عصر اسلامى‏. تهران: توس.
- میثمی، جولی اسکات (1391). تاریخ‌نگاری فارسی. ترجمۀ محمد دهقانی. تهران: ماهی.
- میرمحمدی، داود (1383). هویت ملی در ایران. تهران: مؤسسۀ مطالعات ملی.
- نرشخی، محمدبن جعفر (1363). تاریخ بخارا. تصحیح مدرس رضوی. تهران: توس.
- ن‍ظام‌ال‍م‍ل‍ک‌، ح‍س‍ن‌ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ (1340). سیرالملوک (سیاست‌نامه). تصحیح هیوبرت دارک. تهران: شرکت انتشارات علمی‌ و فرهنگی.
- نورایی، مهرداد (1383). « هویت و حافظۀ جمعی». اطلاعاتسیاسی- اقتصادی. ش207 و 208. صص۴۲-۵۴.
- ورجاوند، پرویز (1378). پیشرفت و توسعه بر بنیاد هویت فرهنگی. تهران: شرکت سهامی.
- هنوی، ویلیام (1373). «هویت ایرانی از سامانیان تا قاجاریه». ایران‌نامه. س12. ش3. صص۴۷۳-۴۷۸.
- یاقوت حموى، یاقوت‌بن عبدالله ‏(1995). معجم‌البلدان. بیروت: دار صادر.
- Frye, Richard. N (1993). “Iranian Identity in Ancaint Times”. Iranian Studies. Vol. 26. No. 1/2. Pp.143-146.
- Gedi, Noa and Elam Yigal (1996). “Collective Memory-What Is It?” History and Memory. Vol. 8. No. 1. Pp. 30-50.
- Halbwachs, Maurice (1992). On Collective Memory. Translated By Lewis A. Coser. University of Chicago Press.
- Melville, Charles (1994). “The Chinese-Uighur Animal Calendar in Persian Historiography of the Mongol Period”. Iran. Vol. 32. Pp. 83-98.
- Russell, Nicolas (2006). “Collective Memory before and after Halbwachs”. The French Review. Vol. 79. No. 4. Pp. 792-804.
- Schwartz, Barry (1982). He Social Context of Commemoration: A Study in Collective Memory. Social Forces. Vol. 61. No. 2. Pp. 374-402.
- Smith, Anthony. D (1991). National Identity. London: Penguin books.