نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند

2 کارشناس ارشد تاریخ

چکیده

در مَطلع بیشترِ دیباچه‌های منابع تاریخ ایران اسلامی تحمیدیه‌هایی به چشم می‌خورد که از نظر شکل، ساختاری مشابهی دارند اما در بُعد محتوا تفاوت‌هایی در آن‌ها دیده می‌شود. این تفاوت‌ها تحت تأثیر عوامل مختلفی رخ نموده است. هدف مقالة حاضر واکاوی دلایل تفاوت برخی از مضامین، توضیحات و تعابیرِ به‌کاررفته در تحمیدیه‌های منابع تایخ ایران اسلامی است. در تبیین این تفاوت‌ها متغیرهایی چون سیاست‌های مذهبیِ حاکمان، باورهای اعتقادی و تأثیر آن‌ها در شیوة نگارش تحمیدیه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان‌دهنده تأثیرپذیری تحمیدیه‌ها از مبانی و شالوده‌های نظریِ حکومت‌ها، وضعیت فرهنگی ـ اجتماعی و به‌طورکلی فضای گفتمانی زمانه‌ای است که تحمیدیه‌ها در آن به رشتة تحریر درآمده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effects of Social, Political, and Cultural Factors on Tahmidieh (Praising Allah Statements) Presented in Literatures of the History of Islamic Iran

نویسندگان [English]

  • Zahra AlizadehBirjandi 1
  • Somaehe Porsoltani 2

1 Associate Professor, Faculty of literature and human sciences, the University of birjand

2 M.A History

چکیده [English]

In the first part of introduction in the literatures of the history of Islamic Iran, Tahmidiehs (praising Allah statements) can be seen that are similar in shape and structure, meanwhile there are some differences are in their contents. These differences are made by various factors. This paper aims to consider the reasons why differences are there in contents, descriptions and interpretations used in Tahmidiehs presented in the literature of the history of Islamic Iran. To explain these differences, some factors, namely religious policies of governors, common religious beliefs and their impacts on the writing methods of Tahmidieh are considered. 
The results of this study show that Tahmidiehs are under the effect of the theoretical foundations of governments, cultural-social status, and generally discursive space related to the time they are written.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tahmidieh (praising Allah statements)
  • Islamic Iran
  • Historical literatures
-  آملی، اولیاءالله (1348). تاریخ رویان. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-  اردبیلی، ابن بزار (1373). صفوةالصفا. اردبیل: مصحح .
-  استرآبادی، مهدی (1377). جهانگشای نادری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-  اسکندر بیک منشی (1382). تاریخ عالم‌آرای عباسی. تهران: امیرکبیر.
-  افضل‌الملک، غلامحسین (1361). افضل‌التواریخ. تهران: نشر تاریخ ایران.
-  افوشته‌ای نطنزی، محمود (1373). نقاوةالآثار فی ذکر الاخیار. تهران: علمی و فرهنگی.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1467). تاریخ منتظم ناصری. تهران: دنیای کتاب.
ـ بیانی، شیرین (1382). مغولان و حکومت ایلخانی در ایران. تهران: سمت.
-جعفری، جعفر (1384). تاریخ یزد. تهران: علمی و فرهنگی.
ـ جعفریان، رسول( 1387). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی. تهران: علم.
- ---------- (1391). مهدیان دروغین. تهران: علم.
- جنابدی، میرزابیگ (1378). روضة الصفویه. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
- جهانگیر میرزا (1384). تاریخ نو. تهران: نشر علم.
- حسینی، محمد میرک (1385). ریاض الفردوس خانی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
- حسینی قزوینی، شرف‌الدین (1383). المعجم فی آثار ملوک العجم. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- حسینی قمی، احمد (1383). خلاصةالتواریخ. تهران: دانشگاه تهران .
- خاوری، فضل الله (1380). تاریخ ذوالقرنین. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی .
ـ خطیبی، حسین( 1366). فن نثر در ادب پارسی. ج1. تهران: زوار.
- خواند میر، غیاث الدین (2535). دستور الوزرا. تهران: اقبال.
- خورموجی، محمد جعفر (1344). حقایق‌الاخبار ناصری. تهران: زوار.
- دلیر، نیره (1393). «فرهنگ سیاسی و مبانی نظری پادشاهی و سلطنت؛ بررسی تطبیقی فره ایزدی و ظل‌اللهی» در: مطالعات تاریخی فرهنگی. ش 20. تابستان. صص 39-59.
- راوندی، محمد (1364). راحةالصدور و آیةالسرور. تهران: امیر کبیر.
ـ روزنامه دولتی، 20 رمضان 1284، ش613: 8 .
ـ روزنامه ایران، 24 جمادی‌الثانی، ش290: 1
ـ روملو، حسن بیگ(1357). احسن‌التواریخ. به تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: بابک.
ـ رویمر، ه.ر (1382). «آل جلایر، آل مظفر و سربداران» در: تاریخ تیموریان به روایت کمبریج. ترجمه یعقوب آژند. تهران: جامی.
- زمچی اسفزاری، محمد (1338). روضات الجنان فی اوصاف مدینه هرات. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- ساروی، محمد (1371). تاریخ محمدی. تهران: امیرکبیر.
- ستوده، غلامرضا؛ نجف‌زاده بارفروش، محمدباقر (1365). تحمیدیه در ادب فارسی . ج 1 . بی‌جا: جهاد دانشگاهی.
ـ سمرقندی، عبدالرزاق( 1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- سیوری، راجر (1384). ایران عصر صفوی. ترجمه کامبیز عزیزی. تهران: مرکز.
- شامی، نظام الدین( 1363). ظفرنامه. تهران: سازمان نشر کتاب انتشارات بامداد.
ـ شعبانی عندبیلی، عاقله( 1393). «طبقات آسمان در ادب فارسی» در: مجله رشد زبان و ادبیات فارسی. ش 111. پاییز. صص37 ـ 39.
- علیزاده بیرجندی، زهرا (1392). حکومت ناصری و گفتمان‌های نو. تهران: هیرمند.
ـ غفاری‌قزوینی، قاضی احمد( 1343). تاریخ جهان‌آرا. تهران: کتابفروشی حافظ.
- فرزانه‌پور، حسین؛ عباسی، حبیب‌الله؛ نوروزی، حامد (1395). «بررسی تحول نظریه سیاسی در ایران از دوره ساسانی تا حمله مغول». طرح پژوهشی دانشگاه بیرجند.
ـ فرهانی منفرد، مهدی( 1385). «دولت آخرالزمان: نمونه‌ای از تکاپوهای علمای شیعه برای مشروعیت بخشیدن به حاکمیت صفوی» در: مجموعه مقالاتی در پاسداشت مقام علمی و فرهنگی تاریخی دکتر عبدالحسین نوایی. به کوشش الهام ملک‌زاده. تهران: نوگل.
ـ فقهی، عبدالحسین؛ غفاری، محمدرضا( 1390). «بررسی تطور خطابه در دوره جاهلی و صدر اسلام» در: لسان مبین. ش4. صص 160ـ 182.
- قزوینی، بوداق منشی (1387). جواهر الاخبار . تهران: میراث مکتوب.
- قمی، نجم الدین (1363). تاریخ الوزراء. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- کاشانی، عبدالله (1384). تاریخ اولجایتو، تهران: علمی و فرهنگی.
- کرمانی، ناصرالدین (1363). سمط العلی للحضره العلیا در تاریخ قراختائیان کرمان. تهران: اساطیر.
- مرعشی، ظهیرالدین (1345). تاریخ گیلان و دیلمستان. تهران: اطلاعات.
- مستوفی، حمدالله (1380). ظفرنامه قسم الاسلامیه. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- مستوفی بافقی، محمد مفید (1385). جامع مفیدی. تهران: اساطیر.
ـ معروف، غلامرضا(1389). «سنت ادبی آغازیه و گونه‌های آن در قرآن» در: مشکوه. ش109. صص29ـ 49.
- موسوی اصفهانی، محمد صادق (1363). تاریخ گیتی‌گشا. تهران: اقبال.
- ناجی، محمدرضا و دیگران (1389). تاریخ و تاریخ‌نگاری. تهران: نشر کتاب مرجع.
- نصیری، محمد ابراهیم (1373). دستور شهریاران. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
- نوری، محمد تقی (1386). اشرف‌التواریخ. تهران: میراث مکتوب.
- یزدی، علی (1387). ظفرنامه. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.