نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسنده
استادیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج.ا.ا تهران، ایران
چکیده
در سال‌های اخیر در کنار تاریخ‌نویسی سنتی، نگاه‌ها به تاریخ‌نویسی اجتماعی جلب شده است. امروزه بر این باور هستیم که تاریخ در انحصار و ساخته‌پرداختۀ نخبگان و سیاست‌ورزان نبوده و بخش بزرگی از هر رخداد تاریخی بر گردۀ مردم عادی حمل شده است؛ اما بنا به دلایل مختلف از جمله بی‌سوادی، فقر، نداشتنِ اعتمادبه‌نفس، نداشتن تجربه و سواد تاریخ‌نگاری و نبود امکانات کافی برای ثبت اوضاع‌واحوال و حتی به‌دلیل نگاه جنسیت‌زده و... به فکر مشارکت در نگارش تاریخ نیفتاده‌اند و از سویی دیگر نویسندگان تاریخ، روشنفکران و اهل‌قلم نیز کمتر دغدغۀ پرداختن به تاریخ زندگی روزمره و سبک زندگی ایشان را داشته‌اند. اینان به حاشیه‌رانده‌ها و فراموش‌شدگان کتاب‌های تاریخ هستند. برای پژوهش و نگاشتن تاریخ در این سطح، مواد و مدارکی بیش از منابع تاریخ‌نگاری سنتی لازم است. هدف از نگارش این مقاله، بررسی تاریخ‌نگاری اجتماعی فرودستان[1] در دنیای امروز و چگونگی جبران فقر منابع مکتوب تاریخ اجتماعی با ابزارهای کمکی تاریخ‌نگارانه است. نمونۀ موردی که در این نوشتار با کاوش در منابع آرشیوی به آن توجه شده است، موضوع کنشگری زنان در سال‌های ملی‌شدن نفت است.
روش به کار رفته در این مقاله روش پژوهش توصیفی است که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و آرشیوی به انجام رسیده است. پژوهشگر برای اینکه تاریخ مردم عادی و به حاشیه رانده شده را بنویسد باید با منابع و مواد دست‌اول همچون منابع سرشماری، سالنامه‌ها، دفاتر بایگانی، رساله‌ها و اسناد و مدارک آرشیوی آشنا بوده و چگونگی استفاده از آن‌ها را نیز آموخته باشد؛ بنابراین پژوهشگر تاریخ فرهنگی و اجتماعی باید از ابزار دیگری جز کتاب‌ها و منابع مکتوب معمول برای نگارش تاریخ فرودستان بهره بگیرد تا به نتایج جدیدی دست یابد. این ابزار شامل مدارک آرشیوی و حتی لوازم کاربردی مردمان معمولی و فرودستان جامعه خواهد بود.
[1]. واژۀ «فرودستان» بر اساس توصیف آنتونیو گرامشی در شهریار جدید و یادداشت‌های زندان مبنتی است. گرامشی فرودستان را کسانی تعریف می‌کند که هژمونی جایگاه آنان را ناچیز کرده و از هر نقش بامعنایی در نظام قدرت حذف شده‌اند (رک: اتابکی و تورج: ۱۳۹۰: 10).
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Historiography of the subalterns through the archives of documents Looking at the docu-ments of women's activism in the nationalization of oil
نویسنده [English]
- Robabe Motaghedi
Assistant professor in The National Library and Archives of Iran , Tehran. Iran
چکیده [English]
In recent years, in addition to traditional historiography, attention has been drawn to sociological historiography. Today we believe that history was not monopolized and fabricated by elites and politicians, but that a large part of all historical events was carried by ordinary people. But due to various reasons such as illiteracy, poverty, lack of self-confidence, lack of experience and knowledge in historiography and lack of sufficient means to record the situation and even gender perspective, etc., they did not think of participating in writing history. On the other hand, historians, intellectuals and writers have been less concerned with the history of their daily life and way of life. They are subalterns and forgotten in the history books.
To research and write history at this level; materials and documents are needed more than the traditional historiographic sources. The purpose of this article is to examine the social historiography of the lower classes in the contemporary world and how to compensate for the poverty of written sources of social history using historiographic tools. An example of this is the case in this article through the exploration of archival sources; The subject of women's activism in the years of oil nationalization.
The method used in this article is a descriptive research method conducted through library and archival sources.
کلیدواژه‌ها [English]
- Social history
- Subalterns
- Histography from below
- Archival materials
- Women
)