نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علومانسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
2 دکترای زبانشناسی همگانی، دبیر آموزشوپرورش
چکیده
این پژوهش در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی وندایک انجام گرفته است و متن کتابهای آموزشی دانشگاهی دربارۀ تاریخ ایران دورۀ میانه که توسط نویسندگان بومی و غیربومی تألیفشده از لحاظ تأثیر ایدئولوژی نویسندگان، به شکل کمی، کیفی و تطبیقی، با هدف ارائۀ یک مدل روششناختی در تحلیل آثار تاریخنگارانه بررسی شده است تا مشخص گردد که در روایت رویدادهای تاریخی واحد، چگونه ایدئولوژی مؤلفان در هر متنی با استفاده از ساختار زبانی، به برجستهتر کردن یا کوچکتر جلوهدادن رخدادها یا افراد منجر میشود. بنابر تعریف وندایک، ایدئولوژیها، نظامهای باورهای بنیادین یک گروه و اعضایش هستند که با نظام ایدهها و خاصه با ایدههای اجتماعی، سیاسی یا مذهبی آنها سروکار دارند. ایدئولوژی مؤلفان نیز در طرحوارههای تفسیری مؤلفان از گذشته و عبارتهایی دیده میشود که آن را در روایت تاریخی نشان میدهند؛ بنابراین وجه بلاغت و کنش گفتار در نظریۀ تحلیل گفتمان میتواند در تحلیل این متون نیز به کار آید. برای رسیدن به این منظور، متن کتابهای آموزشی دانشگاهی بومی و غیربومی ازلحاظ وجود راهبردهای ایدئولوژیکی در محورهای بلاغت و کنش در تحلیل گفتمان انتقادی وندایک مطالعه شد و باتوجهبه تجزیهوتحلیل آماری یافتههای این محورها، روشن شد که راهبردهای ایدئولوژیکی چگونه در ساختار زبانی روایت تاریخی حاضر میشود و ایدئولوژی نویسنده به متن و خواننده منتقل میشود. براساس تحلیل آماری، نویسندگان خارجی از راهبردهای ایدئولوژیکی بیشتری در هر دو محور استفاده کردهاند؛ بنابراین دیدگاهشان دربارۀ رخدادهای تاریخی بیشتر در روایت و متن بازتاب یافته است و یافتههای کیفی مقاله نیز نشاندهندۀ چگونگی حضور این مفاهیم در متن آثار است؛ بنابراین با استفاده از رویکرد و روش تحلیل گفتمانی وندایک، میتوان ادعا کرد یک روایت تاریخی بازنمایی شفاف یا روگرفت مطابق با واقعیت عینی زنجیرهای از رویدادهای گذشته نیست، بلکه یک رویداد واحد میتواند در روایتهای مختلف به صورتهای متفاوتی تحتتأثیر ایدئولوژی و نظام باورهای مؤلفان بازنمایی و روایت شود.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Representation of Ideology in Academic Textbooks on Iranian History
نویسندگان [English]
- Zohair Siamian 1
- Maryam Taherzade 2
1 Assistant Professor, Faculty of Literature and Humanities Shahid Beheshti University
2 Ph.D. in General Linguistics, Teacher in high school
چکیده [English]
This study was conducted as part of Vandyke's critical discourse analysis. The texts of academic textbooks on the history of Iran in the Middle Ages, written by native and non-native authors, were examined quantitatively, qualitatively and comparatively in terms of the influence of the authors' ideology, with the aim of providing a methodological model in the analysis of historiographical works in order to determine how the authors' ideology in each text using the linguistic structure, in the narration of single historical events, It leads to making events or people appear more prominent or smaller. According to van's definition, ideologies are the systems of fundamental beliefs of a group and its members that deal with the system of ideas, especially their social, political, or religious ideas. The authors' ideology is also seen in the authors' interpretive schemas of the past and the phrases that show it in the historical narrative, so the rhetoric and speech action in the theory of discourse analysis can be used in the analysis of these texts. Therefore, using the approach and method of van's discourse analysis, it can be claimed that a historical narrative is not a transparent representation or an apocryphal in accordance with the objective reality of a chain of past events, but a single event can be represented and narrated in different narratives in different ways under the influence of the ideology and belief system of the authors.
کلیدواژهها [English]
- Rhetoric
- Speech Act
- Critical Discourse Analysis
- Ideology
- Academic History Textbook
- History of Medieval Iran