نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• محمودرضا کوه‌کن ¹
• مسعود صفری ²

¹ استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام‌نور، تهران-ایران

² گروه تاریخ، واحد آباده، دانشگاه آزاد اسلامی، آباده

چکیده

از ویژگی‌های نظام ملک‌داری ایرانی، باورمندی به نظم و سامان‌مندی امور اجتماع بر اساس قانون «اشه» و نظام «خویش‌کاری» است. این امر در همۀ ادوار تاریخ ایران الگوی کارآمدی برای سیاست‌ورزان و حکومت‌گران به شمار می‌رفت. اما در مواقعی‌ و بنا به دلایلی چون هجوم اقوام انیرانی به ایران، این ساختار با چالش جدی مواجه می‌شد. در چنین شرایطی نخبه‌گان ایرانی سعی در بازآفرینی و آموزش الگوی ازدست‌رفته به فرمان‌روایان جدید را داشته‌اند. با تهاجم مغولان در آغاز سدۀ هفتم هجری نیز بسیاری از ساختار‌ها و انتظام امور اداری‌ ـ سیاسی از بین رفت. دراین پژوهش با شیوه توصیفی ـ تحلیلی و به استناد منابع کتاب‌خانه‌ای تلاش می‌شود تا به این پرسش پاسخ داده شود که در این برهه زمانی توجه به اصل خویش‌کاری به منظور احیای انتظام امور جامعه در اندیشه و آثار عطاملک جوینی و سعدی شیرازی چه جایگاهی داشته است؟ یافته‌های تحقیق حاضر نشان می‌دهد که دغدغه اصلی جوینی و سعدی در این مرحله از تاریخ ایران پیدایی بی‌نظمی و ازهم‌گسیختگی ساختارهای موجود جامعه است که بخش قابل‌توجهی ازآن در نتیجۀ ناآگاهی و بی‌توجهی حکام و کارگزاران مغول به نظام خویش‌کاری به‌وجود آمده است. لذا ایشان تلاش کرده‌اند تا با خلق آثار تاریخی و ادبی، ضمن ارائه توصیه‌ها و اندرزها به حاکمان و نیز معرفی الگوهای موفق فرمانروایی، به‌نوعی در صدد اصلاح نابه‌سامانی‌ها برآیند.

کلیدواژه‌ها

• خویش‌کاری
• مغولان
• متون تاریخی و ادبی
• جوینی
• سعدی

موضوعات

• تاریخ نگاری ایرانی

عنوان مقاله [English]

Analysis and explanation of "Khish-kari" discourse in Historiography and literary texts of the first half of the 7th century AH(Case study of Juwayni's Jahan-gusha, Sa`di's Bustan & Gulestan)

نویسندگان [English]

• mahmoodreza koohkan ¹
• Masoud Safari ²

¹ Assistant professor, Department of History, Payame Noor University, Tehran, Iran

² Department of History, Abadeh Branch, Islamic Azad University, Abadeh, Iran

چکیده [English]

One of the characteristics of the Iranian real estate system is the belief in the order and organization of social affairs based on the "Asha" law and the "Khish-kari" system. One This was an effective model for politicians in all periods of Iran's history. But in times like the invasion of "An-irani" tribes, this structure was challenged. In such a situation, the Iranian elites have tried to recreate and teach the lost model to the new rulers. With the invasion of the Mongols in the 7th century, many infrastructures and administrative and political affairs were destroyed. In this research, with a descriptive-analytical method and citing library sources, an attempt is made to answer the question that at this point in time, what was the position of paying attention to the principle of "Khish-kari" in order to restore the orderliness of society's affairs in the thought and works of Juwayni and Sa`di? The findings of the present research show that the main concern of Juwayni and Sa`di at this stage of Iran's history is the disorder and disintegration of the existing structures of society, which is partly a result of the ignorance and inattention of the Mongol rulers and agents to the "Khish-kari" system. Therefore, by creating historical and literary works, while providing advices and instructions as well as introducing successful models of rulership, they have tried to reform the anarchists in a way.

کلیدواژه‌ها [English]

• "Khish-kari"
• Mongols
• historical and literary texts
• Juwayni
• Sa`di