نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

• سید هاشم آقاجری ¹
• امیرحسین حاتمی ²

¹ استادیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت‌مدرس

² دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تربیت‌مدرس

چکیده

تاریخ‌نگاری اسلامی از همان آغاز تکوینش همانند بسیاری دیگر از معارف اسلامی مانند فقه، حدیث، کلام و... دو گونه نگرش و دیدگاه معرفتی را تجربه کرد: یکی دیدگاه نقلی- روایی و دیگر دیدگاه عقلی- انتقادی. تاریخ‌نگاری اسلامی از بدو پیدایش به‌دلیل تأثیر عمیقی که از نگرش‌های حدیثی گرفته بود، به‌شدت نقلی- روایی بود. مشخصۀ اصلی این رویکرد پایبندی مستحکم به روش «اِسنادی» بود؛ یعنی همان چیزی که خود یکی از ممیزه‌های اصلی اصحاب حدیث بود. اما در مراحل بعدی و به‌تدریج گرایشی در تاریخ‌نگاری اسلامی پدید آمد که ازسوی اصحاب حدیث متهم به «تساهل در اِسناد» می‌شد. حامیان این گرایش به‌تدریج گام‌هایی برمی‌داشتند تا خود و مخاطبانشان را از قید‌وبندهایِ به‌شدت حدیثی رها کنند. این گام‌های تدریجی در مراحل بعدی به «گذار از روش اِسنادی» در بخشی از تاریخ‌نگاری اسلامی انجامید و درنهایت به شکل­گیری گرایش تحلیلی- انتقادی در تاریخ‌نگاری اسلامی کمک شایانی کرد. بنابر یافته‌های این پژوهش، ازآنجاکه حدیث و تاریخ دو حوزۀ مستقل معرفتی و بالطبع دارای دو موضوع مستقل، یکی قول و فعل پیامبر و دیگری واقعیت تاریخی بودند، نمی‌توانستند از روشی یکسان استفاده کنند. از‌این‌رو بود که اخباری- مورخان نخستین درنهایت روش حدیثی (اِسناد) را کنار گذاشتند و روش‌های تاریخی‌تری را برگزیدند.

کلیدواژه‌ها

• تاریخ‌نگاری اسلامی
• اِسناد
• گذار از اِسناد
• سنت حدیثی
• گرایش نقلی- روایی
• گرایش تحلیلی- انتقادی

عنوان مقاله [English]

Tradition Method and Transition from it in Islamic Historiography

نویسندگان [English]

• Seyed Hashem Aghajari ¹
• Amirhosein Hatami ²

¹ Assistant Professor, Department of History, Tarbiat Modarres University

² PhD Candidate in History, Tarbiat Modarres University

چکیده [English]

Islamic historiography since the beginning of emergence like many other Islamic sciences experienced two views: textualism and rationalism. Islamic historiography at the beginning was influenced anecdotal approaches, and for this reason, was strongly textualist. The main characteristic of this approach was strong commitment to citation (chain of narrators). But later, gradually there was a tendency in Islamic historiography that out of hand traditionalist was accused of "transition from the citation". Supporters of this trend gradually wanted to free themselves from the shackles of highly anecdotal. These gradual steps later led to a "transition of citation" And ultimately helped to formation of a critical - analytical orientation in Islamic historiography. The first historians finally abandoned the tradition method (citation).
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Islamic Historiography
• Citation
• Tolerance from the Citation
• Textualisem
• Rationalism