نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اندیمشک، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، اندیمشک، ایران

3 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

محمد قطب یکی از اعضای اخوان‌المسلمین مصر است که پس از مهاجرت به عربستان تلاش کرد تا افکار اخوانی و وهابی را با یکدیگر ترکیب کند و نشر دهد. ازجمله دیدگاه‌های وی نظرات خاصی بود که  دربارۀ سیر وقایع تاریخ اسلام داشت. او معتقد بود هدف از پرداختن به تاریخ اسلام، کسب شناخت بیشتر از حقیقت اسلام است. او در زمینۀ تاریخ‌نگاری نیز تواریخ کهن مسلمانان را به‌دلیل دارا بودن روایات فراوان که موجب سردرگمی است، نقد می‌کرد و تواریخ جدید را که نوشته و یا متأثر از نوشته‌های مستشرقان است، توطئۀ غربی‌ها علیه اسلام و به‌کلی مردود می‌دانست؛ اما مطابق این پژوهش شواهد او برای اثبات این ادعا کافی نیست. به‌رغم تأکید وی بر داشتن نگاهی خاص به تاریخ اسلام، نظراتش تقریبا تکرار همان مواضع تاریخی مسلمانان سنی است و نکتۀ جدید چندانی دربر ندارد. محور نظرات تاریخی او  انحراف مسلمانان از اسلام حقیقی است. در بررسی دیدگاه‌های تاریخی محمد قطب می‌توان بدین نتیجه رسید که نتیجه‌گیری‌های او برمبنای اطلاعات غلط و یا ناکافی صورت گرفته است و استدلال‌هایش از قوت کافی برخوردار نیست.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A critical Review of Historical Views of Mohammad Qutb

نویسندگان [English]

  • Mostafa Pirmoradian 1
  • Amir Mousavi Mousavi 2
  • Mohamadali Chelongar 3

1 Assistant Professor, Department of History, University of Isfahan

2 PhD in History of Islam, Islamic Azad University, Andimeshk Branch

3 Associated Professor, Department of History, University of Isfahan

چکیده [English]

Mohammad Qutb was a member of Egyptian Ikhwan-al-Moslemin who tried to join the Ikhwani and Wahhabi thoughts after immigrating to Saudi Arabia. One of his thoughts was his special view about history of Islam. He saw history of Islam as a tool to realize the real Islam. He criticized the old historical methods of Muslim historians and specially rejected orientalists’ works as easterns’ plots against Islam but he couldn’t prove this charge against them. In spite of Qutb’s claims in the necessity of new look to history of Islam and his emphasis in his unique view about it, actually he does not have any special view in this field and his writings are the repetition of the old historical views of Sunni Muslims. By evaluating his historical views in this research, it was known that his conclusions based on incorrect or insufficient data and his reasoning were not strong enough.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mohammad Qutb
  • Historical views
  • Wahhabiyah
- آمدی، عبدالواحدبن محمد (۱۴۱۰ق). غرر الحکم و درر الکلم. چ۲. قم: دارالکتاب الاسلامی.
- ابن ابی‌العز‌، علی‌بن علی (۱۳۹۱). شرح عقیده الطحاویه. [بی‌جا]. نشر عقیده.
- ابن‌اثیر (۱۳۷۱). الکامل فی التاریخ. ترجمۀ ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی. ج۹. تهران: موسسۀ مطبوعاتی علمی.
- ابن‌بشر، عثمان‌بن عبدالله (۱۴۰۲ق). عنوان المجد فی تاریخ نجد. ج۲. الریاض. [بی‌نام].
- ابن‌تیمیه (1426ق). مجموعه فتاوی. ج3. بیروت: دارالوفاء.
- ابن‌قتیبه، عبدالله‌بن مسلم (۱۳۸۰). امامت و سیاست. ج۱. ترجمۀ سیدناصر طباطبایی. تهران: ققنوس.
- ابن‌مسکویه، احمدبن محمد (۱۳۶۹). تجارب‌الامم. ج۱. ترجمۀ ابوالقاسم امامی، تهران: سروش.
- ابورمان، محمد (۲۰۱۳). «السلفیه فی جزیره‌العرب». الحرکات الاسلامیه فی الوطن العربی. اشراف عبدالغنی عماد. ج۱. بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
- اکبری نوری، رضا (1392). «جنبش‌های اسلامی و سلفی‌گری از باور تا عمل». دایره‌المعارف جنبش‌های اسلامی. به‌کوشش محمدرضا حاتمی و مرتضی بحرانی. ج۲. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- امین، محسن [بی‌تا]. کشف الارتیاب فی اتباع محمدبن عبدالوهاب. الطبعه الثالثه، الجزء الاول. [بی‌جا]. [بی‌نام].
- بهرامی، اکرم (۱۳۵۴). «وزیر و وزارت در دورۀ اسلامی». وحید. ش187. صص۹۵۹-۹۷۲.
- پورگشتال، هامر (۱۳۶۹). تاریخ امپراتوری عثمانی. ترجمۀ میرزازکی علی‌آبادی. ج۵. [بی‌جا]. زرین.
- جهانگیری، محسن و حسین ناصری‌مقدم (1387). «دو جریان اخباریه و سلفیه در مواجهه با عقلانیت تشریعی». مطالعات اسلامی: فقه و اصول. س۴۰. ش1/81.
- حسنی، علی‌اکبر (۱۳۸۰). تاریخ تحلیلی و سیاسی اسلام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- حلبی، علی‌اصغر (۱۳۸۲). تاریخ تمدن در اسلام (بررسی‌هایی چند در فرهنگ و علوم عقلی، اسلامی). تهران: اساطیر.
- حمدالله مستوفی، حمدالله‌بن ابی‌بکر (۱۳۶۴). تاریخ گزیده. تهران: امیرکبیر.
- خدوری، مجید (۱۳۶۶). گرایش‌های سیاسی در جهان عرب. ترجمۀ عبدالرحمن عالم. تهران: دفتر مطالعات سیاسی  بین‌المللی.
- سمان، علی [بی‌تا]. رویارویی مسلک‌ها و جنبش‌های سیاسی در خاورمیانه عربی تا سال 1967. ترجمۀ حمید نوحی. تهران: قلم.
- شهیدی، سیدجعفر (۱۳۷۷). تاریخ تحلیلی اسلام. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- قطب، محمد (۱۹۹۹). المستشرقون و الاسلام. القاهره: مکتبه وهبه.
- --------- (۱۳۹۱). جاهلیت قرن بیستم. ترجمۀ محمدعلی عابدی. [بی‌جا]. عقیده.
- --------- (۱۳۹۳ الف). التطور و الثبات فی حیاه البشریه. در:Tawhed.ws/r1?i=2721&=otq8g4yg, .
- --------- (۱۳۹۳ ب). لزوم بازنویسی تاریخ اسلام. ترجمۀ احمد حکیمی. [بی‌جا]. عقیده.
- -------- (۱۳۹۳ پ). هلم نخرج من ظلمات التیه. در:Tawhed.ws/r1?i=5027&x=e3cnn4yc,
- --------- (۱۳۹۴). شبهاتی پیرامون اسلام. ترجمۀ عبدالباسط عیسی‌زاده. [بی‌جا]. عقیده.   
- کامروا، مهران (۱۳۹۱). خاورمیانۀ معاصر. ترجمۀ محمد قالیباف و سیدموسی پورموسوی. تهران: قومس.
- لوتسکی، و (۱۳۵۶). تاریخ عرب در قرون جدید. ترجمۀ پرویز بابایی. ج۱. تهران: [بی‌نام].
- محمود‌آبادی، سیداصغر، محمدعلی چلونگر و علی‌اکبر عباسی (۱۳۸۷). «بررسی جایگاه موالی در جامعه ی عصر اموی». فصلنامۀ تاریخ. س۳. ش۸. صص۱۰۱-۱۲۰.
- میراحمدی، منصور (۱۳۸۷). «ایدئولوژی سید قطب و اسلام رادیکال». پژوهش‌نامۀ علوم‌سیاسی. ش13. صص۱۷۵-۲۱۲.
- یعقوبی، احدبن اسحاق (۱۳۷۱). تاریخ یعقوبی. ترجمۀ محمدابراهیم آیتی. ج۱. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.