نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه بیرجند
2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند
چکیده
خوابنامه‌های عصر قاجاریه یکی از منابع غیر تاریخنگارانه‌اند که در آشنایی با زمینه‌ها و بستر‌های فکری شکل‌گیری انقلاب مشروطه جایگاه ویژه‌ای دارند. شماری از روشنفکران عصر قاجار با رویکرد به قالب نوشتاری خوابنامه به طرح افکار نوخواهانه و ایده‌های انتقادی‌شان پرداختند. این اندیشه‌گران بنابر ملاحظات سیاسی، محدودیت‌ها و اقتضائات زمانه، خوابنامه را قالب مناسبی برای به چالش کشیدن نظم موجود و تبیین نظرات اصلاحی و نوگرایانه خویش یافته‌اند. در مقاله حاضر ضمن تحلیل محتوای خوابنامه‌های مسالکالمحسنین اثر طالبوف، سیاحتنامه‌ی ابراهیم‌بیگ از زین‌العابدین‌مراغه‌ای، یک کلمه‌ی مستشار‌الدوله‌ی تبریزی، رساله‌ی رؤیای عجیبه و مشاهد غریبه از عبدالجواد نیشابوری، مجلس آسمانی از عبدالرحیم الهی و رؤیای صادقه از محمد‌حسن‌تاجر‌کاشانی ،نقش آن‌ها در بیداری اذهان و تکوین زمینه‌های فکری انقلاب مشروطه با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی و ارزیابی قرار داده است. یافته‌های مقاله‌ی حاضر نشان می‌دهد این آثار در شکل‌گیری تبیین فکری مشروطیت و طرح مضامینی چون قانون‌خواهی، وطن‌پرسی، آزادی، حقوق زنان، تأسیس مجلس، خرافه-ستیزی، به چالش کشیدن نظم سیاسی موجود، استبداد‌ستیزی و... نقش مهمی ایفا کرده‌اند. اهمیت این نقش با در نظر گرفتن موانع سیاسی، سنتی و مذهبی مشروطه‌خواهان با آن بودند آشکار می‌کرد. واژگان کلیدی: خوابنامه‌ها، انقلاب مشروطیت، طالبوف؛ مستشارالدوله، زین‌العابدین مراغهای، عبد الرحیم‌الهی قرجه‌داغی‌اهری؛
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Reflection of constitution revolution ideal foundations in dream letters of Qajar era
نویسندگان [English]
- Zohre Alizade 1
- zahra Alizadeh Birjandi 2
1 MA in History of Islamic Iran
2 Associated Professor, Department of History, University of Birjand
چکیده [English]
Dream letters of Ghajareie period is one of the non-historiographical source that has a special place in familiarity with fields and intellectual contexts of formation of Constitution Revolution. Numbers of Intellectuals of Ghajareie period began to project novel thoughts and critical ideas. By considering political considerations, limitations, and time requirements, these thinkers have found dream letters as a suitable format to challenge the existing order and explain the corrective comments. Present article analyzes the content of Masalek Almohsenin’s dream letters by Talbof Tabrizi, Ebrahim Beig’s itinerary by Zeinolabedin Maraghei, one word by Mostasharodolleh Tabrizi, dissertation of parliament by Abdolrahim Gharjedaghi Ahari and also evaluates the role of them in awakening minds and developing intellectual fields of constitution revolution by descriptive- analytical method. Findings of present article indicates that these works have had an important role in the formation of intellectual explanation of constitution and presentation of contents like demanding for ruling of law, patriotism, freedom, women's rights, establishment of parliament, anti-superstition, challenging the existing political discipline, anti-tyranny and so on. The importance of this role is revealed by considering political, traditional and religious barriers of constitutionalists.
کلیدواژه‌ها [English]
- Dream letters
- Constitution Revolution
- Talbof
- Mostasharodolleh
- Zeinolabedin Maraghei
- Abdolrahim Gharjedaghi Ahari
)