نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

یکی از مباحث مطرح در پژوهش­های تاریخیِ دوره معاصر، غفلت از منابع سندی و مراجعۀ اغلب محققان به منابع تألیفی است. حوزۀ مطالعات تاریخی، به­دلیل تنوع و تکثر منابع معرفتی (نوشتاری) از یک­سو و تغییر بینش مورخانه از رویکرد ادیب- مورخان به رویکردهای بینارشته‌ای ازسوی­دیگر، نوعی فاصله گرفتنِ محققان در توجه به منابع تاریخی (ازجمله اسناد تاریخی) را درپی داشته است. با توجه به این دغدغۀ مأخذشناختی، طرح این مسئله که اسناد، همچون متون و منابع نوشته­شده در تاریخ، چه استفاده و کاربردی در تحقیقات تاریخی داشته و دارند و چه الگوهای روش­شناسی­ای می­تواند در تفسیر و تحلیل محتوای آن­ها مؤثر باشد، نقطۀ کانونی بحث در نوشتار حاضر است. روش بررسی، برمبنای الگوی تحلیلِ تاریخی و کاربرد روش­ های مطالعات بینارشته­ای در تفسیر است.
الگوی روش­شناسی نوشتار حاضر  به بحث با رویکردی تحلیلی و کلاننگر دربارۀ «تاریخ سندی» متمرکز است و نگرش خُرد و جزءنگر -که از«محتوای اسناد» برای تبیین تاریخ جِرم، سخن می­گوید- موضوع بحث نخواهد بود. دستاورد کار نشان می‌دهد که استفاده از محتوای اسناد تاریخی در قالب شناسایی و کاربست الگوهای روشی متناسب، می­تواند به تداوم و آفرینش الگوی تاریخ­نگاری سندی در مطالعات تاریخی منجر شود و می­توان نتیجۀ آن را در بازگشت فاعلان شناسا (مورخان) هم در توجه به ضرورت اصالت متن در ارائۀ تحلیل و هم در تردید به علمی بودن مشهورات تاریخی و طرح روایتی دقیق­تر از گزاره­های تاریخی دریافت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Importance of the Application of Models and Methods to Analyze the Documents in Historical Research

نویسنده [English]

  • Mohammad Amir Ahmadzadeh

Assistant Professor of Cultural History, Institute for Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

One of the issues concerned in contemporary historical research is neglect of documents and increasing notation of texts in research references. Historical studies because of diversity of sources on the one hand, and changing from dominance of Literary-Historical approach toward interdisciplinary approaches in other side, have been followed by an abduction of researchers in historical sources (including historical documents). The problem of this study is to show; what and which are uses of documents as texts and resources for applying in historical research and what methodology patterns can be interpreted for effective analysis in its content? .Method of research is based on historical analysis and practice of interdisciplinary studies for interpreting of documents. Also the research concentrates on documentary history with a macro approach, and the micro approach of document contents will not be discussed.
The results of my paper show that, using of historical documents in terms of content identification and application of appropriate patterns can be perpetuated and created a document in historical studies and lead to documental historiography. Thus, It is possible that, historians as the subjects and agents of historical research return to needs analysis and originality of the text. This approach would be effective either in scientific doubt about the dates is known and, or lead to plan more accurately than statements of historical narrative.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Documental Historiography
  • Literary-Historical Approach
  • The Authenticity of the Text
  • Content Analysis Method
  • Sociolinguistics
_ آلیسون، لی. و کیت، پوینتون (1388). فرهنگ و متن: گفتمان و روش­شناسی پژوهش اجتماعی و مطالعات فرهنگی، ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.  
_ اسپردلی، جیمز پ. و دیوید و. مک کوردی (1372). پژوهش فرهنگی، مردم­نگاری در جوامع پیچیده. ترجمۀ بیوک محمدی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
_ استنفورد، مایکل (1388). درآمدی بر تاریخ­پژوهی. ترجمۀ مسعود صادقی. تهران: سمت و امام­صادق (ع).
_ اسکاچپول، تدا (1388). بینش و روش در جامعه­شناختی تاریخی. ترجمۀ­ سیدهاشم آقاجری. تهران: نشر مرکز.
_ ایزاک، استفان (1374). راهنمای جامع تحقیق و ارزیابی. ترجمۀ مرضیۀ کریم­بنا. مشهد: آستان قدس.
 _ ایگرس، گئورگ (1389). تاریخ­نگاری در سده بیستم از عینیت علمی تا چالش پسامدرن. ترجمۀ عبدالحسین
باستانی پاریزی؛ محمدابراهیم (1385). خودمشت­و­مالی. تهران: نامک. 
_ برک، پیتر (1389). تاریخ فرهنگی چیست؟. ترجمۀ نعمت­الله فاضلی و مرتضی قلیچ. تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.  
_ تاج­بخش، احمد (1376).  تاریخ و تاریخ­نگاری. شیراز: نوید شیراز.  
_ توین‌بی، آرنولد (1375). مورخ و تاریخ. ترجمۀ حسن کامشاد. تهران: خوارزمی. 
_ حسینی، محمدضیاء (1391). سخن­کاوی، گفتمان­شناسی، تجزیه و تحلیل کلام. ویراستار: مهندس خسرو حسن­پور. تهران: رهنما.
_ حضرتی، حسن (1380).تأملاتی در علم تاریخ و تاریخ­نگاری و اسلامی. تهران: نقش جهان.
_ خاوری شیرازی، میرزا فضل­الله (1380). تاریخ ذوالقرنین. به اهتمام ناصر افشارفر. تهران: کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
_ رجبلو، علی. و جمشیدی، فرانک (1392). دیدگاه (پنج گفتار در باب تاریخ فرهنگی با نگاهی به جنگ عراق و ایران). تهران: سورۀ مهر.
_ رضایی، امید (1390). درآمدی بر اسناد شرعی دوره قاجار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
_ زرگری­نژاد، غلامحسین (بهار1390). «موافقت­نامه­ گلستان، قرارداد متارکۀ جنگ یا عهدنامۀ قطعی(؟!)». مطالعات تاریخ اسلام. س3. ش 8، صص77-101.
_ زرین­کوب، عبدالحسین (1362 ). تاریخ در ترازو: درباره تاریخ­نگری و تاریخ­نگاری. تهران: امیرکبیر.
_ ساروخانی، باقر (1383). روش­های تحقیق در علوم اجتماعی، اصول و مبانی. ج 1. چ 9. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،.
_ ساماران، شارل (1370). روش­های پژوهش در تاریخ. ترجمۀ ابوالقاسم بیگناه، غلامرضا ذات­علیان، مهدی علایی، اقدس یغمایی. ج 1. چ3 (1389): ج3 و 4. تهران: آستان قدس رضوی.
_ صفایی، ابراهیم (1352). یکصد سند تاریخی. بی­جا. چاپخانۀ شرق.
_ صنعت­جو، حمید (1372). «اندیشه گورویچ دربارۀ اختلاط جامعه­شناسی با فلسفه تاریخ». نشریه رشد آموزش علوم اجتماعی. ش 15. صص66-69.
_ قاضیها، فاطمه (1370). نگاهی به برخی اسناد روابط خارجی ایران در دوره قاجار. گنجینۀ اسناد. ش2. صص38-49.
_ ــــــــــــــــ (1380). اسناد روابط ایران و روسیه در دوران فتحعلی شاه و محمدشاه قاجار. تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
_ قائم­مقامی، جهانگیر (1350). مقدمه­ای بر شناخت اسناد تاریخی. تهران: انجمن آثار ملّی. 
_ محمدی، بیوک (1390). درآمدی بر روش تحقیق کیفی. چ 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
_ مدرسی، یحیی، حسین سامعی و زهرا صفوی مبرهن (1380). فرهنگ اصطلاحات رایج دورۀ قاجار (قشون و نظمیه). تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
_ نبوی، لطف­الله (1389). مبانی منطق و روش­شناسی.  چ 2. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
_ نصیری، محمدرضا (1366). اسناد و مکاتبات تاریخی ایران (قاجاریه) از 1338-1209 ه.ق (ج 1) از 1263-1239ه.ق.  ج 2.  تهران: مؤسسۀ کیهان.         
_ نفیسی، سعید (1383). تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوره معاصر. به اهتمام عبدالکریم جربزه­دار. ج 1. تهران: نشر اساطیر.
_ همیلتون، گری جی. رندال کولینز. و دیگران (1385). تاریخ­نگاری و جامعه­شناسی تاریخی. ترجمۀ دکتر سیدهاشم آقاجری. تهران: کویر.
_ ین، رابرت کی (1376). روش تحقیق موردی. ترجمۀ علی پارسائیان و سیدمحمد اعرابی. تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
 -Floud, Roderick (2006). An introduction to quantitive methods for historinas. Routledge.