نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، کروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی
2 دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
محمدبن زکریای رازی از جمله مشهورترین پزشکان تمدن اسلامی است که آراء و آثارش جایگاه مهمی در تاریخ پزشکی دارد. کتاب الحاوی فی الطب مشهورترین اثر وی در علم پزشکی است که گاه به عنوان اثری متفاوت از کتاب مفقود او به نام الجامع الکبیر تلقی می شود. اهمیت زیاد این کتاب در مطالعات تاریخ پزشکی دوره اسلامی، بررسی یکسان یا متمایز بودن آن را با الجامع ضروری می سازد. ابن ابی اصیبعه و قفطی (از بین نویسندگان کلاسیک) و آلبرت اسکندر، مهرناز کاتوزیان و سامی حمارنه (از میان محققان جدید) قائل به تمایز این دو اثر رازی هستند. با وجود این، شواهد موجود در آثار رازی، آثار پزشکی دوران بعد از او و کتاب های فهارس و تراجم اسلامی عمدتا دال بر یگانگی این دو اثر است. بعید به نظر می رسد که رازی با توجه به عمر نه چندان طولانی خود، دست به نگارش دو اثر سترگ در علم پزشکی زده باشد. همچنین با توجه به اینکه قائلین به تفاوت این دو کتاب، نسخه ای از الجامع را ندیده اند و بنا بر حدس و گمان آن را اثری جدا از الحاوی پنداشته اند و نیز با عنایت به اطلاعات آنلاین موجود از نسخه های موجود در کتابخانه بادلیان آکسفورد که عنوان الجامع دارد ولی به لحاظ محتوا بخشی از کتاب الحاوی است، باید گفت که دیدگاه مبنی بر یگانگی این دو اثر قابل قبول تر است.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
The issue of similarity or difference between Al-Hāwi Fi al-Tibb and Al-Jāmi' Al-Kabir of Muhammad ibn Zakariya Al-Razi: An Evidence based study
نویسندگان [English]
- Muhammad Taqavi 1
- Mostafa Gohari Fakhrabad 2
1 PHD Candidate, Department of History, Tehran University
2 Associated Professor, Department of History, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]
Mohammad ibn Zakariya Al- Razi is one of the most famous Physicians in Islamic Civilization, whose opinions and works have played an important role in the History of medicine. Al- Hawi fi Al-Tibb is his most famous work that sometimes has been considered similar to Al- Jami' Al-Kabir. The importance of Al-Hawi in History of Medicine Studies has demanded studying the similarnties and differences betweenAl-Jami' Al-Kabir. Ibn Abi Usayba'a and Al-Qifṭī (Among Classic Writers) and Albert Iskandar, Mehrnaz Katuzian and Sami Hamarneh (Among Recent writers), distinguish between these two books. Nevertheless however, the study of other Al- Razi's works, other works of Islamic medicine and the Islamic Bibliographic books shows that we can't demonstrate exactly that Al- Hawi and Al- Jami are an identical work, althoughwe have obtained more evidence proving thier similarity.. This Article attempts to show there are some differences and similarities between these two works based on evidences.
کلیدواژهها [English]
- Mohammad ibn Zakariya Al-Razi
- Al-Hāwi Fi al-Tibb
- Al-Jāmi' Al-Kabir
- Islamic Medicine
- Historical Source