رویکرد به تاریخ از منظر فلسفۀ تاریخ دیانت زردشتی

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ،تمدن و زیان های باستان، استادیار دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد، پژوهشگر تاریخ ایران باستان، دانشگاه تهران

چکیده

بسیاری از مکاتب فکری در جهان، خواه فلسفی یا دینی، تعبیر و رویکردی ویژه به مفهوم تاریخ و زمان ارائه کرده­اند. از این­رو، فلسفه­های تاریخ و الهیات تاریخی گوناگون و چندمنظری در این زمینه شکل گرفته­است. ایرانیان باستان نیز به همین­گونه، قائل به فلسفة خاصی از تاریخ بوده­اند که برداشت­های دینی و جهان­بینی­شان در آن منعکس می­شد. این فلسفة تاریخ، حاصل یک زمان مشخص یا متأثر از واقعه­ای خاص نبوده­است، بلکه تکاملی تدریجی را در طول هزاران سال به خود دیده، ویژگی­های خاص خود را یافته­است. دیانت زردشتی مهم­ترین عامل در شکل­دهی و جهت­دهی به این رویکرد به تاریخ در ایران ­باستان بوده­است که نگرش­های خطی و دوری را به تاریخ در بطن خویش پرورانده، به آن سمت و سوی خاصی بخشیده است. این دیدگاه هم تحت تأثیر آراء و اندیشه­های دیگر ملل قرار داشت و هم اثراتی ژرف در این­خصوص بر سایر باور­های دینی- فلسفی گذاشته­است. از این­رو، لزوم توجه به این رویکرد می­تواند آگاهی دقیق­تری از تأثیر اندیشه­های انتزاعی در شکل­گیری حیات مدنی و اجتماعی در ایران ­باستان دربرداشته باشد. این پژوهش برآن است با بررسی منابع مکتوب فکری و دینی ایران­ باستان که در متون پهلوی و بعضاً در متونی غیرایرانی آمده­است، تصویری مستند و علمی از این بعدِ اندیشۀ ایرانیان ­باستان ارائه دهد.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Approach to History from the Viewpoint of Philosophy of History of Zoroastrianism

نویسندگان [English]

  • Esmaeil Sangari 1
  • Alireza Karbasi 2
1 PhD in Ancient History, Civilizations and Languages, Assistant professor at the University of Isfahan
2 MA in Ancient History of Iran, University of Tehran
چکیده [English]

Many intellectual schools in the world, either philosophical or religious, have presented special interpretation and approach in the concept of history and time. Therefore, various and multi-perspective philosophy of history and historical theology have been formed in this field. Ancient Iranians, believed a special philosophy of history which reflects their ideology and religious impression. This philosophy of history is not result of a specified time or is not influenced by a special event, but is result of a gradual evolution during 1000 year that bears specific characteristics. Zoroastrianism is the most important factor in formation and orientation of history in ancient Iran that brought up cyclic and linear attitudes at its core and has given a special direction to that. This viewpoint was influenced by the thoughts of other nations and also has had deep impact on the other religious-philosophical beliefs. Therefore, the philosophical perspective of this religion is surveyed across history and time, because generality and span of this religion in ancient Iran time is more than the other religions. Therefore, the requisiteness of attention to this approach can contain a more detailed cognizance in forming civic and social life in ancient Iran. In this research, it has been tried to present a documentary and scientific image from this aspect Iranians' idea, by studying intellectual and religious sources which are mentioned in Middle Persian texts and sometimes in non-Iranian texts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History
  • Cyclic time
  • Linear time
  • Zoroastrianism
  • Historiography

مراجع

منابع و مآخذ فارسی:

آموزگار، ژاله (1387). تاریخ اساطیری ایران، چاپ دهم، تهران: نشر سمت.

.....................، (1379). دیوها در آغاز دیو نبودند، مجلة بخارا، شمارة  16، صص16-24.

.....................، (1370). نوروز، مجلة کلک، بهمن و اسفند، شماره 23-24، صص19- 31.

الیاده، میرچا (1384). اسطورة بازگشت جاودانه، ترجمة سرکاراتی، تهران: نشر طهوری.

.....................، (1386). چشم­اندازهای اسطوره، ترجمة جلال ستاری، تهران: نشر توس.

.....................، (1382). اسطوره، رویا، راز، ترجمة رویا منجم، تهران: نشر علم.

احمدی، داریوش (1388). پایان جهان و ظهور موعود در ادیان ایران­باستان، تهران: نشر جوانه توس.

بویس، مری (1374). تاریخ کیش زردشت(اوائل کار)، ترجمة همایون صنعتی­زاده، تهران: نشر توس.

....................، (1386). زردشتیان، ترجمة عسگر بهرامی، تهران: نشر ققنوس.

....................، (1388). ریشه­های فلسفة زردشتی، ترجمة سعید زارع، جستاری در فلسفة­زردشتی، تهران: نشر دانشگاه ادیان و مذاهب، صص 9- 45.

جلالی­نایینی، سید محمدرضا (1385). گزیدة سرودهای ریگ­ودا، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

جاماسپ جی آسانا، (1371). متون پهلوی، گزارش سعید عریان، تهران: کتابخانة ملی جمهوری­اسلامی­ایران.

دادگی، فرنبغ (1385). بندهش، گزارنده: مهرداد بهار، تهران: نشر توس.

دریایی، تورج (1382). معادشناسی زردشتی بنابر متون فارسی­میانه (مندرج در کتاب تاریخ­وفرهنگ ساسانی)، ترجمة قدرت دیزجی، تهران: نشر ققنوس.

دوستخواه، جلیل (1387). اوستا، چاپ سیزدهم، تهران: نشر مروارید.

دوشن­گیمن، ژاک (1387). واکنش غرب در برابر زردشت، ترجمة تیمور قادری، تهران: نشر مهتاب.

................................، (1385). اورمزد و اهریمن، ترجمة عباس باقری، تهران: نشر فروزان.

...............................، (1375). دین ایران باستان، ترجمة رویا منجم، تهران: نشر فکرروز.

راشدمحصل، محمدتقی (1385). زندبهمن­یسن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رضائی باغ­بیدی، حسن (1388). تاریخ زبان­های ایرانی، تهران: نشر مرکز دایره­المعارف بزرگ اسلامی.

زادسپرم پسر جوان جم (1385). وزیدگیهای زادسپرم، ترجمة محمدتقی راشدمحصل، تهران: نشر موسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

زنر، آر. سی. (1385). طلوع و غروب زردشتیگری، ترجمة دکتر تیمور قادری، تهران: نشر فکر روز.

.......................، (1387). زروان یا معمای زردشتیگری، ترجمة تیمور قادری، تهران: نشر امیرکبیر.

شایگان، داریوش (1362). ادیان و مکتب­های فلسفی هند، تهران: نشر امیرکبیر.

شروو، پرودز اوکتور (1392). اهمیت آیینی، اساطیری وندیداد، در مجموعة مقالاتی تحت عنوان "شاهنشاهی اشکانیان"، تهران: نشر پارسه.

صنعتی زاده، همایون (1384). علم در ایران و شرق باستان، تهران: نشر قطره.

کریستن­سن، آرتور (1386). نمونه­های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه­ای ایرانیان، چاپ سوم، ترجمة آموزگار و تفضلی، تهران: نشر چشمه.

گالووی، آلن (1385). پانن­برگ: الهیات تاریخی، ترجمة مراد فرهادپور، تهران: نشر موسسه فرهنگی صراط.

ویلبر، دونالد (1335). تاریخ ملخص ایران، ترجمة رضازاده شفق، ایران از نظر خاورشناسان، تهران: نشر اقبال، 1-96.

هینلز، جان (1386). شناخت اساطیر ایران، ترجمة آموزگار و تفضلی، تهران: نشر چشمه.

یارشاطر، احسان (1383). تاریخ روایی ایران، مندرج در کتاب تاریخ ایران­کمبریج (جلد سوم، قسمت اول)، به سرپرستی احسان یارشاطر، تهران: نشر امیرکبیر. 

منابع و مآخذ لاتین:

 Ashouri D., 2003: “Nietzsche and Persia”, in Encyclopaedia Iranica, edited by E. Yarshater.

Boyce M., 1984: ‘On the Antiquity of Zoroastrian Apocalyptic’, Bulletin of the school of Oriental and African studies, University of London, vol. 47, No.1, p. 55-75.

 Frye, R.N., 1959: ‘Zurvanism again’, The Harvard Theological Review, vol. 52, N. 2 (Apr., 1959), p.63-73.

 Gershevitch Il., 1964: ‘Zoroaster’s own Contribution’, JNES XXIII, p. 12-38.

 Kellens J. & Azarnouche S., 2012: ‘Le Zoroastrisme à travers les textes’, dans Religions & Histoire, No. 44, Mai-Juin 2012, p .16-20.

 Pingree D., 1963: ‘Astronomy and Astrology in India and Iran’, ISIS, No. 54.

 Vogelsang W., 2000: ‘The sixteen Lands of Videvdat Airyânəm Vaêjah and the Home land of the Iranians’, Persica, XVI, p.49-66.

 Witzel M., 2002-2003: ‘The Home of the Aryans’, Nāme-ye Irān-e Bāstān, Vol. 2, No.2, p. 5-59.

تاریخ نگری و تاریخ نگاری

دوره 27، شماره 20 - شماره پیاپی 105
پاییز و زمستان 1396
صفحه 55-77

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار