نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه تبریز

چکیده

نقش و جایگاه والای ناسیونالیسم در همبستگی افراد جامعه باعث شد تا در دوران رضاشاه، ناسیونالیسم باستان‌گرا به جزء مهمی از ایدئولوژی و سیاست رسمی دولت تبدیل شود. از آنجا که اثبات وحدت نژادی اقوام ایرانی می‌توانست نقش بارزی در انسجام‌بخشی و وحدت‌آفرینی گروه‌های متفرقِ قومی در ایران ایفا نماید مورخان دوران رضاشاه تلاش‌هایی را برای اثبات ایرانی و آریایی‌بودن گروه‌های قومی ایران و ازجمله کردها آغاز کردند. در مقاله حاضر تلاش شده است تا با روش توصیفی ـ تبیینی به این سؤال پاسخ داده شود که آثار نگاشته‌شده دربارة تاریخ کرد و کردستان در دورة رضاشاه با چه ضرورتی تألیف و مؤلفان آن آثار برای اثبات ایرانی‌بودن قوم کُرد بر چه مؤلفه‌هایی تأکید کرده‌اند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مورخان دوران رضاشاه در راستای تقویتِ حسِ ایرانی‌گرایی در میان کردها و مقابله با تلاش‌های صورت‌گرفته برای غیرایرانی نشان‌دادن آنها با تأکید بر عواملی چون نژادِ آریایی قوم کرد، هم‌ریشه‌بودن زبان‌های کردی و فارسی، میهن‌دوستی و سرگذشت مشترک تاریخی کردها با سایر اقوام ایرانی به تقویت وحدت ملی به‌عنوان یکی از نیازهای اصلی جامعة خود یاری رسانده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Nationalist Historiography in Reza Shah Era and Its Emphasis on Ethnic Affinity between Kurds and Iranians

نویسنده [English]

  • Hossein Rasouli

PHD Graduate in History of Iran in Islamic Period, Tabriz University

چکیده [English]

The important role and position of nationalism in the unity of people in society caused the ancient nationalism to turn into one of the most prominent parts of its official ideology and policy in Pahlavi I government. Since proving the ethnic unity could play a significant role in the unification and strengthening the various ethnic groups, the historians in the Reza Shah era made some attempts to prove that the Iranian ethnic groups including Kurds were originally Iranian and Arian. In this article, through descriptive-explanatory method, an attempt has been made to find out the answer to the necessity of writing the books about the history of Kurds and Kurdistan in Reza Shah’s era and also to find out the factors that were emphasized by the authors of those books for proving that Kurds were originally Iranian. The findings of this research show that in order to boost the sentiment of love for Iran among Kurds, and to deal with the attempts that were made to show that Kurds were not Iranian, the historians of Reza Shah’s period with emphasis on factors such as the Aryan race of Kurds, the oneness of the roots of the Kurdish and Persian language, patriotism, and the common history of Kurds with other ethnic groups helped the strengthening of national unity as one of the major needs of society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reza Shah
  • Kurds
  • Nationalist historiography
  • National identity
  • Racial unity
الف: اسناد
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ت‍ص‍وی‍ب‍ن‍ام‍ه ‌ه‍ئ‍ی‍ت‌ وزرا در خ‍ص‍وص‌ ت‍ال‍ی‍ف‌ و ان‍ت‍ش‍ار ک‍ت‍اب‌ ت‍اری‍خ‌ و ن‍ژاد و طب‍ی‍ع‍ت ک‍رده‍ا ت‍وس‍ط رش‍ی‍د ی‍اس‍م‍ی،‌ م‍ی‍ن‍ورس‍ک‍ی‌ و م‍ردوخ‌ ک‍ردس‍ت‍ان‍ی‌، (1316) شناسه سند: ۳۹۸۲۵/297
- اسناد وزارت امور خارجه، 1307، کارتن 49، پرونده 6، سند شماره 6
ب: روزنامه ها
اطلاعات، سال نهم، ش2428، 12 اسفند 1313
______، سال پانزدهم، ش4423، 25 دیماه 1319
مجله ایرانشهر، سال دوم، شماره 2، 24 میزان 1302
ج: کتاب و مقالات
- آصف، محمدحسن (1384) مبانی ایدئولوژیک حکومت در دوران پهلوی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- اسمیت، آنتونی دی (1383) ناسیونالیسم، ترجمه منصور انصاری، تهران: موسسه مطالعات ملی
- __________ (1391) ناسیونالیسم و مدرنیسم، بررسی انتقادی نظریه‌های متاخر ملت و ملی‌گرایی، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: ثالث
- افشار، محمود، (1304)  مطلوب ما وحدت ملی ایران، مجله آینده، سال نخست، ش اول
- اکبری ، محمد علی (1393) تبار شناسی هویت جدید ایرانی(عصر قاجاریه و پهلوی اول)،تهران: علمی فرهنگی
- بروینسن، مارتین وان (1379) جامعه‌شناسی مردم کرد، ترجمه، ابراهیم یونسی، تهران: پانیذ
- بیگدلو، رضا، (1393) ارزیابی انتقادی تاریخ‌نگاری ناسیونالیستی در ایران، مطالعات ملی، شماره 58
- ___________، (1380) باستانگرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران: مرکز
- پسیان، نجفقلی (1328) مرگ بود بازگشت هم بود، تهران: شرکت سهامی چاپ
- توکلی طرقی، محمد (1395) تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ، تهران: پردیس دانش
- حکمت، علی‌اصغر (1352)، (1)، یاداشت‌هایی از عصر پهلوی: یکپارچگی ایران، مجله خاطرات وحید، ش 24
-________________ (1352)، (2)، یاداشت‌هایی از عصر پهلوی: یکپارچگی ملت ایران، وحدت نظام آموزشی، مجله خاطرات وحید، ش 28
- خسروزاده، سیروان (1392) نقدی بر کتاب «کرد و پیوستگی تاریخی و نژادی او» اثر غلامرضا رشید یاسمی، زریبار، ش 81،82
- رزم‌آرا، علی (1320) جغرافیای نظامی ایران کردستان، بی‌جا: بی‌نا
- رشید یاسمی، غلامرضا (1369) کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او، تهران: موقوفات دکتر محمود افشار یزدی
- شمیم، علی‌اصغر (1312) کردستان، تبریز: مطبعه‌ امید
- طرفداری، علی‌محمد، (1396) نقش جریانهای شرق شناسی و ایران شناسی در پیدایش تاریخ نگاریهای ملی در ایران از قاجاریه تا پایان پهلوی، تاریخ اسلام، دوره 18، شماره 2
- فصیحی، سیمین (1372) جریان‌های اصلی تاریخ‌نگاری در دوره پهلوی، مشهد: نوند
-گوبینو، آرتور دو (بی‌تا) تاریخ ایرانیان، ترجمه ابوتراب خواجه نوریان، تهران: چاپ شرکت مطبوعات
مردوخ کردستانی، شیخ محمد (1379) تاریخ مردوخ، تهران: کارنگ
- محسنی، ناصر (1327) جغرافیای طبیعی، اقتصادی تاریخی سیاسی کردستان، ج اول، بروجرد: چاپخانه‌ی لاویان
- ملایی توانی، علیرضا (1395) گفتمان تاریخ‌نگاری رسمی دوره پهلوی پیرامون رضاشاه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- ملک‌زاده، الهام (1392) جستاری بر تاریخ‌نگاری رسمی زنان در دوره پهلوی اول، تاریخ نگری و تاریخ نگاری، دوره جدید ش9
- نفیسی، سعید (1345) تاریخ معاصر ایران،تهران: فروغی
- وطن‌دوست، غلامرضا؛ سیمین، فصیحی؛ زهرا، حامدی، (1388) نمودهای ناسیونالیسم در کتاب‌های درسی تاریخ دوره‌ی پهلوی اول، تاریخ نگری و تاریخ نگاری، ش1
 د: منابع لاتین
 - Kashani sabet, Firoozeh (2002). Culture of Iranian: The Evolingpolemic of Iranian nationalism, in Iran and surrounding word, Nikkie R, keddie and Rudi matthess, London and Seattle, university of Washington press.
- Romano, David (2006) The Kurdish nationalist movement. Opportunity, mobilization, and identity, new York: Cambridge university