نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

3 استادیار گروه تاریخ،واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

تاریخ‌نگاری محلی دورۀ قاجار، تحت تأثیر تحولات سیاسی‌اجتماعی این دوره دگرگونی‌هایی یافت. این پژوهش با معرفی 6 اثر از ‌تاریخ‌نگاری محلی پسامشروطه، سه شاخص را در آنها بررسی می‌کند: ملی‌گرایی (باستان‌گرایانه)؛ بازتاب وقایع سیاسی مشروطه در این آثار؛ و فقدان نگرش و چشم‌انداز برون‌مرزی. هدف پژوهش میزان تأثیرپذیری تاریخ‌های محلی پسامشروطه از جنبش مشروطه و مواضع نویسندگان در این خصوص است. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با شیوۀ توصیفی‌تحلیلی به بررسی داده‌ها پرداخته است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که تاریخ بختیاری و تاریخ دلگشای اوز طرفدار مشروطه و تاحدی آشنا با مفاهیم ملی‌گرایی بوده است و به‌گونه‌ای وقایع مشروطه در آنها بازتاب یافته، ولی دو اثر مخالف مشروطه، آثارالرضا و تاریخ نصف جهان به ملی‌گرایی و وقایع مشروطه بی‌اعتنا بوده و دو اثر بندرعباس و خلیج‌فارس و تاریخ لارستان که موضعی بی‌طرفانه ابراز کرده‌اند؛ ملی‌گرایی را بازتاب داده، اما به وقایع مشروطه نپرداخته‌اند و درمجموع تمامی آنها چشم‌اندازی گسترده و برون‌مرزی نداشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Local Historiography of Post-Constitutional Iran (1324-1336 AH)

نویسندگان [English]

  • Rasoul Mazaheri 1
  • Soheila Torabi Farsani 2
  • Shokoh Arabi Hashemi 3

1 PhD Candidate in History, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran

2 Associate Professor, Department of History, Islamic Azad University, Najafabad Branch

3 Assistant Professor, Department of History, Islamic Azad University, Najafabad Branch

چکیده [English]

The local historiography of the Qajar period changed under the influence of this period's political and social developments. This study examined three indicators in 6 works of local post-constitutional historiography by introducing them: nationalism (archaism), the reflection of constitutional political events in these works, and lack of overseas attitudes and perspectives. This study aimed to determine the extent to which local post-constitutional histories were influenced by the constitutional movement and writers' positions about this. The data was examined using the library method and descriptive-analytical method. The research results indicated that Bakhtiari history and Evaz Delgosha's history were pro-constitutional and somewhat familiar with the concepts of nationalism and reflected them in the same way. Still, the two anti-constitutional works, Asar-al-Reza and Nesf-e-Jahan History, were disregarding nationalism and constitutional events. Two books of Bandar Abbas and the Persian Gulf and the history of Larestan, which have expressed a neutral position, reflected nationalism. Still, they did not address the constitutional events, and in general, did not have a broad and foreign perspective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • local History
  • Qajar
  • Constitutionalism
  • Historiography
  • Nationalism
کتاب‌شناخت
اوژن بختیاری، ابوالفتوح (1346) تاریخ بختیاری، تهران: انتشارات وحید.
جابری انصاری، حاج میرزاحسن (1321) تاریخ اصفهان و ری و همۀ جهان، به کوشش حسین عمادزاده، اصفهان: روزنامۀ مجلۀ فرد.
جابری انصاری، حاج میرزا حسن (1333ق) تاریخ نصف جهان و همۀ جهان، اصفهان: چاپ سنگی.
___________________ (1378) تاریخ اصفهان، به کوشش جمشید مظاهری، اصفهان: انتشارات مشعل.  
__________________ (1302) آفتاب درخشنده، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه، نمرۀ 765.
جعفریان، رسول (1387) «پاره‌ای از آثار خطی میرزاحسن‌خان جابری انصاری»، پیام بهارستان، سال 1، شمارۀ 1و2، 666-670.
جمال‌زاده، محمدعلی (1342) «دو ساعتی با مردی ادیب و دانشمند»، مجلۀ یغما، شمارۀ 10 و 9 و 8 و 4 و 3 و 1 ، سال 16.
چلونگر، محمدعلی و سجاد حسینی (1392) «تاریخ‌نگاری نادر میرزا قاجار»، پژوهش‌های تاریخی دانشگاه اصفهان، سال 5، شمارۀ3.
حسن‌آبادی، ابوالفضل(1393) «درآمدی بر ریخت‌شناسی محلی‌نگاری در تاریخ معاصر ایران»، مجموعۀ مقالات نخستین همایش بین‌المللی تاریخ محلی مازندران.
رجایی، عبدالمهدی و محمدعلی چلونگر و مرتضی نورایی (1390) «تاریخ‌نگاری محلی عصر قاجار و مؤلفه‌های آن»، مجلۀ تاریخ و فرهنگ، بهار و تابستان، شمارۀ 86.
سپهر، عبدالحسین‌خان (1368)، «مرآت الوقایع مظفری»، مصحح: عبدالحسین نوایی، تهران: زرین.
سدیدالسلطنه، محمدعلی‌خان (1362) سفرنامۀ سدیدالسلطنه «التدقیق فی سیر الطریق»، مصحح: احمد اقتداری، تهران: به‌نشر.
سدیدالسلطنه، محمدعلی‌خان (1386)، سرزمین‌های شمالی پیرامون خلیج‌فارس و دریای عمان در یک‌صدسال پیش «مغاص الئیالی و منار اللیالی»، مصحح: احمد اقتداری، تهران: امیرکبیر.
__________________ (1368) بندرعباس و خلیج‌فارس «اعلام الناس فی احوال بندرعباس»، مصحح: احمد اقتداری، به کوشش علی ستایش، تهران: دنیای کتاب.
__________________ (1381) یادداشت‌های سدید، گردآورنده احمد اقتداری، تهران: انتشارات و تولیدات فرهنگی.
سردار مریم، بختیاری (1382)، خاطرات سردار مریم (از کودکی تا آغاز انقلاب مشروطه)، تهران.
سرداراسعد، علیقلی‌خان و سپهر، عبدالحسین‌خان لسان السلطنه(1386) تاریخ بختیاری (خلاصةالاعصار فی تاریخ البختیار)، به کوشش جمشید کیانفر، چاپ3 ، تهران: انتشارات اساطیر.
سلامی کازرونی، صدرالسادات و زهرا خوش‌بویی و موسی مطهری‌زاده (1381) آثارالرضا؛ در تاریخ و جغرافیای کازرون و شیراز، تهران: کازرونیه.
سنندجی، میرزاشکرالله (1366) تحفۀ ناصری، مصحح: حشمت الله طبیبی، تهران: امیرکبیر.
فسایی، حاج‌میرزاحسن (1378) فارسنامۀ ناصری، مصحح: منصور رستگار فسایی، 2جلد، تهران: امیرکبیر.
قدیمی قیداری، عباس (1388) «تاریخ‌نگاری محلی کردستان و ظهور نخستین تاریخ‌نگار زن در ایران»، مجلۀ پژوهش‌های تاریخی، شمارۀ 1.
کرامتی، محمدهادی (1370) تاریخ دلگشای اوز، کوشش محمد شریف کرامتی، چاپ2، شیراز: نوید شیراز
مرسلوند، حسن (1374) زندگی‌نامۀ رجال و مشاهیر ایران، تهران: الهام.
ملک، احمد (1380) «نگاهی به تاریخ جنوب در اعلام الناس فی احوال بندر عباس»، کتاب ماه، شمارۀ 47-46.
منصوربخت، قباد و رضا عبادی جامعه‌خانه و رضا شعبانی (1398) «بررسی شاخصه‌های نوین تاریخ‌نگاری محلی در آثار اعتمادالسلطنه»، پژوهشنامۀ تاریخ‌های محلی ایران، شمارۀ20، سال6.
مورخ لاری، سیدعلاءالدین (1371) تاریخ لارستان، به کوشش محمدباقر وثوقی، شیراز: انتشارات راه‌گشا.
میرزا ابراهیم (1355) سفرنامۀ استرآباد و مازندران و گیلان، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
نادر میرزا (1373) تاریخ و جغرافیای دارالسلطنۀ تبریز، به کوشش غلامرضا طباطبایی‌ مجد، تبریز: انتشارات ستوده.
نوری، محمدتقی (1386) اشرف‌التواریخ، مصحح: سوسن اصیلی، جلد1، تهران: نشر میراث مکتوب.
 

List of sources with English handwriting
-         Baḵtīārī, Sardār Maryam (1382 Š.), ḵāirāt-e Sardar Maryam (Az Kūdakī tā Āḡāz-e Enqilāb-e Mašrūta), Tehran. [In Persian]
-         Čalūngar, Moḥammad ‘Alī; Ḥossienī, Saĵĵād (1392 Š.), “Tārīḵnigārī-ye Nādir Mīrzā Qāĵār”, Peĵūhīšhā-ye Tārīḵī Dānīšgāh-e Eṣfahān, 5, No. 3. [In Persian]
-         Fasāīī, Ḥāĵ Mīrzā Ḥasan (1378 Š.), Fārsnāma-ye Nāṣirī, Edited by Manṣūr Rastigār Fasāīī, 2 Vol. Tehran: Amīr Kabīr. [In Persian]
-         Ḥasanābādī, Abulfażl (1393 Š.), “Darāmadī bar Rīḵtšināsī-ye Maḥallīnigārī dar Tārīḵ-e Mo‘āsir-e Īrān”, Maĵmū ‘a Maqālāt-e Naḵostīn Himāyiš-e Binalmīllalī-ye Tārīḵ-e Maḥalli-ye Māzandarān. [In Persian]
-         Ĵābirī Anṣārī, Ḥāĵ Mīrzā Ḥasan (1321 Š.), Tārīḵ-e Eṣfahān va Riy va Hama-ye ĵahān, Edited by Ḥossein ‘Emādzāda, Isfahan: Rūznāma-ye Maĵala-ye Fard. [In Persian]
-         Ĵābirī Anṣārī, Ḥāĵ Mīrzā Ḥasan (1333 Š.), Tārīḵ-e Nisf-e ĵahān va Hama-ye ĵahān, Isfahan: Lotographed. [In Persian]
-         Ĵābirī Anṣārī, Ḥāĵ Mīrzā Ḥasan (1378 Š.), Tārīḵ-e Eṣfahān, Edited by ĵamšīd Maẓāhirī, Isfahan: Maš‘al.
-         Ĵābirī Anṣārī, Ḥāĵ Mīrzā Ḥasan (1302 Š.), Āftāb-e Diraḵšanda, Vizārat-e Ma‘ārif va Oqāf va Ṣanāy‘-e Mostaẓrafa, No. 765. [In Persian]
-         Ĵafarīān, Rasūl (1387 Š.), “Pāraīī az Āṯār-e ḵaṭī-ye Mīrzā Ḥasan ḵān Ĵābirī Anṣārī”, Payām-e Bahāristān, 1, No. 1 & 2, 666-670. [In Persian]
-         Ĵamālzāda, Moḥammad ‘Alī (1342 Š.), “Do Sā‘atī bā Mardī Adīb va Dānišmand”, Yaḡmā, 16, No. 1, 2, 4, 8, 9, 10. [In Persian]
-         Kirāmatī, Moḥammad Ḥādī (1370 Š.), Tārīḵ-e Diglgošā-ye Ouz, Edited by Moḥammad Šarīf Kirāmatī, Šīrāz: Navīd-e Šīrāz. [In Persian]
-         OžanBaḵtīārī, Abulfatḥ (1346 Š.), Tārīḵ-e Baḵtīārī, Tehran: Vahīd. [In Persian]
-         Raĵāīī, ‘Abdulmahdī; Čalūngar, Moḥammad ‘Alī; Nūrāīī, Mortiżā (1390 Š.), “Tārīḵnigārī-e Maḥalli-ye Aṣr-e Qāĵār va Moalifahā-ye Ān”, Maĵala-ye Tārīḵ va Farhang, Spring & Summer, No. 86. [In Persian]
-         Sadīd al-Salṭana, Moḥammad ‘Alī ḵān (1368 Š.), Bandar ‘Abbās va ḵalīĵ-e Fārs “A‘lām la-Nās fi Aḥvāl-e Bandar ‘Abbās”, Editd by Aḥmad Eqtidārī & ‘Alī Kūšiš, Tehran: Donyā-ye Kitāb. [In Persian]
-         Sadīd al-Salṭana, Moḥammad ‘Alī ḵān (1362 Š.), Safarnāma-ye Sadīd al-Salṭana “Al-Tofīq fi Sair al-Ṭarīq”, Edited by Aḥmad Eqtidārī, Tehran: Bih Naštr, Mogūfāt-e Doktor Maḥmūd Afšār. [In Persian]
-         Sadīd al-Salṭana, Moḥammad ‘Alī ḵān (1386 Š.), Sarzamīnhā-ye Šomālī-ye Pīrāmūn-e ḵalīĵ-e Fārs va Daryā-ye Ommān dar Yik Sad Sāl-e Pīš “Miḡā al-Eyālī va Minār al-Līālī”, Edited by Aḥmad Eqtidārī, Tehran: Amīr Kabīr. [In Persian]
-         Sadīd al-Salṭana, Moḥammad ‘Alī ḵān (1381 Š.), Yāddāšhā-ye Sadīd, Edited by Aḥmad Eqtidārī, Tehran: ‘Elmī va FArhangī. [In Persian]
-         Salāmī Kāzirūnī, Ṣadr al-Sādāt; ḵušbūīī, Zahrā; Moṭaharī, Mūsā (1381 Š.), Āār al-Reżā; dar Tārīḵ va ĵoḡrāfīā-ye Kāzirūn va Šīrāz, Tehran: Kāzirūnīa. [In Persian]
-         Sanandaĵī, Mīrzā Šokr allāh (1366 Š.), Toḥfa-ye Nāirī, Edited by Ḥišmt allāh Ṭabībī, Tehran: Amīr Kabīr. [In Persian]
-         Sardar As‘ad, ‘Alī Qlī ḵān; Sipihr, ‘Abdulḥossien ḵān lisān al-Molk (1386 Š.), Tārīḵ-e Baḵtīārī (ḵolāsat al-A‘sār fi Tārīḵ-e al-Baḵtīār), Edited by ĵamšīd Kīānfar, Tehran: Asāṭīr. [In Persian]
-         Sipihr, ‘Abdulḥossein ḵān (1368 Š.), Mirāt al-Vaqāy‘a Moẓafarī, Edited by ‘Abdulḥossein Navāīī, Tehran: Zarrīn. [In Persian]
-         Malik, Aḥmad (1380 Š.), “Nigāhī ba Tārīḵ-e ĵonūb dar A‘lām al-Nās fi Aḥvāl-e Bandar ‘Abbās”, Kitāb-e Māh, No. 46-47. [In Persian]
-         Manṣūrbaḵt, Qpbād; ‘Ebādī ĵāmaḵāna, Reżā; Šabānī, Reżā (1398 Š.), “Barrasī-ye Šāḵiṣahā-ye Novīn-e Tārīḵnigārī-e Maḥallī dar Āṯār-e E‘timād al-Salṭana”, Peĵūhišnama-ye Tārīḵhā-ye Maḥallī-ye Īrān, 6, No. 20. [In Persian]
-         Mīrzā Ebrāhīm (1355 Š.), Safarnāma-ye Astarābād va Māzandarān va Gīlān, Tehran: Bonyād-e Farhang-e Īrān. [In Persian]
-         Morsalvand, Ḥasan (1370 Š.), Zindigīnāma-ye Riĵāl va Mašāhīr-e Īrān, Tehran: Elhām. [In Persian]
-         Movvariḵ Lārī, Sayyed ‘Alā al-Din (1371 Š.), Tārīḵ-e Lāristān, Edited by Moḥammad Bāqīr Voṯūqī, Šīrāz: Rāh Gošā. [In Persian]
-         Nādir Mīrzā (1373 Š.), Tārīḵ va ĵoḡrāfīā-ye Dār al-Salṭana-ye Tabrīz, Edited by Ḡolām Reżā Ṭabāṭabāīī Mĵd, Tabrīz: Sotūda. [In Persian]
-         Nūrī, Moḥammad Taqī (1386 Š.), Ašrf al-Tavārīḵ, Edited by sūsan Aṣīlī, Vol. 1, Tehran: Našr-e Mīrāṯ-e Maktūb.
-         Qadīmī Qīdārī, ‘Abbās (1388 Š.), “Tārīḵnigārī-ye Maḥallī-ye Kordistān va Ẓohū-e Naḵostīn Tārīḵnigār-e Zan dar Īrān”, Maĵala-ye Peĵūhīšhā-ye Tārīḵī, No. 1. [In Persian]