نوع مقاله : علمی- پژوهشی
نویسنده
استادیار، پژوهشکدۀ تحقیق و توسعۀ علوم‌انسانی (سمت)، تهران، ایران
چکیده
این مقاله ازطریق تحلیل محتوای کمّی کتابهای درسی پایۀ پنجم ابتدایی و سوم راهنمایی دهه‌‌های 1370 و 1380 و نیز بررسی میزان توجه به آموزش محیطزیست در نظام برنامه‌‌ریزی توسعه‌‌ای در تلاش است تا نشان دهد که سهم محیطزیست و حفاظت از آن در کتابهای درسی و متعاقباً در آموزش رسمی به چه میزان بوده است و اصولاً نگاه به محیطزیست در اندیشۀ برنامه‌‌ریزان درسی تحت‌‌تأثیر چه عواملی قرار داشته است. یافته‌‌های مقاله نشان می‌‌دهد که از مجموع محتوای متنی کتابهای بررسی‌شده تنها حدود 2درصد به حفاظت محیطزیست پرداخته و در سطوح سه‌گانۀ دانش، نگرش و مهارت، از مجموع محتوای متنیِ محیط‌زیستیِ کتابهای بررسی‌شده، بیش از70درصد به سطح دانش اختصاص یافته است و افزون‌بر این بیشترین میزان داده‌‌های محیط‌‌‌زیستی را می‌‌توان در کتاب‌‌هایی چون جغرافیا، علوم‌تجربی و حرفه‌وفن یافت. این امر می‌‌تواند نشانگر غلبۀ تفکر تجربی بر نگاه برنامه‌‌ریزان درسی در زمینۀ آموزش محیطزیست باشد؛ بااین‌حال به نظر می‌‌رسد در دهۀ 1380 توجه کتابهای درسی به سطح نگرش بیشتر شده به‌طوری که از 2درصد، در دهۀ 1370 به 4درصد، در دهۀ 1380 افزایش یافته است. همچنین داده‌‌های موجود نشان می‌‌دهند که در دهۀ 1380 از غلبۀ تفکر تجربی کاسته شده و حفاظت محیطزیست به کتابهای غیرتجربی چون فارسی و تعلیمات دینی وارد شده است. به‌علاوه در دهۀ 1380 کتابهای درسی، توجه بیشتری به آلودگی‌‌های محیطی و تأثیر فعالیت‌‌های آلایندۀ انسان بر محیطزیست نسبت‌به دو دهۀ قبلی داشته‌‌اند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The history of environmental formal education in Iran: Environment in textbooks of the 1370s/1990s and 1380/2000s
نویسنده [English]
- Mahdi Rafatipanah Mehrabadi
Assistant professor of the institute for research and development in the humanities (SAMT), Tehran, Iran
چکیده [English]
This article uses a quantitative content analysis of fifth grade elementary school and third grade of middle school textbooks from the 1370s/1990s and 1380s/2000s in an attemp to show the contribution of the environment and its protection in textbooks and subsequently in formal education. In addition, this article tries to find out what factors influenced the thinking of curriculum planners and textbook authors. The results of the study show that only two percent of the total text content of the books deals with environmental protection. Of the threefold levels of knowledge, attitude and skills in these books, 78% are at the knowledge level. Furthermore, the largest amount of environmental data is found in books such as Geography, Experimental Science and Technology & Occupation. This could be an indication of the dominance of experimental thinking in the eyes of curriculum designers in the field of environmental education. However, it seems that in the 1380s, the textbooks paid more attention to the level of attitude, so that it increased from 2% in the 1370s to 4% in the 1380s. Moreover, in the 1380s, the dominance of experimental thinking seems to have decreased and environmentalism was included in non-experimental books such as Farsi and religious teachings. In addition, in the 1380s, textbooks paid more attention to pollution and the impact of polluting human activities on the environment than in the previous two decades.
کلیدواژه‌ها [English]
- Environmental education
- Formal education
- Knowledge
- Attitude
- Skill
- 1990s and 2000s
آمادگی دفاعی سوم راهنمایی (1371) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
آمادگی دفاعی سوم راهنمایی (1374) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
آمادگی دفاعی سوم راهنمایی (1379) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
آمادگی دفاعی سوم راهنمایی (1388) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
آمادگی دفاعی (1381) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
آموزش حرفه‌وفن سوم راهنمایی (1385) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
آموزش حرفه‌وفن سوم راهنمایی (1389) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
آموزش فنی‌وحرفه‌‌ای سوم راهنمایی (1381) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
آموزش قرآن کریم و تعلیمات دینی (1375) تهران: دفتر چاپ و توزیع کتابهای درسی.
آموزش هنر پنجم دبستان (1371) تهران: شرکت افست.
آموزش هنر سوم راهنمایی (1371) تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب ایران.
آموزش هنر سوم راهنمایی (1374) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
آموزش هنر سوم راهنمایی (1379) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
آموزش هنر سوم راهنمایی (1381) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
آموزش هنر سوم راهنمایی (1385) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
آموزش هنر سوم راهنمایی (1389) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
ادارۀ کل قوانین و مقررات کشور (1374) مجموعه قانون برنامۀ پنج‌سالۀ دوم توسعه، تهران: ادارۀ کل قوانین و مقررات کشور.
بیات، طاهره و دیگران (1392) «جایگاه اخلاق زیستمحیطی در برنامۀ درسی دورۀ ابتدایی»، پژوهش در برنامه‌‌ریزی درسی،10(36)، 51-56.
تاریخ سوم راهنمایی (1371) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
تاریخ سوم راهنمایی (1374) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
تاریخ سوم راهنمایی (1379) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
تاریخ سوم راهنمایی (1381) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
تاریخ سوم راهنمایی (1385) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
تاریخ سوم راهنمایی (1389) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
تعلیمات اجتماعی پنجم دبستان (1371) تهران: وزارت آموزش‌وپرورش.
تعلیمات اجتماعی پنجم دبستان (1375) تهران: دفتر چاپ و توزیع کتابهای درسی.
تعلیمات اجتماعی پنجم دبستان (1385) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
تعلیمات اجتماعی پنجم دبستان (1389) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
تعلیمات اجتماعی پنجم ابتدایی (1379) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
تعلیمات اجتماعی پنجم ابتدایی (1381) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
تعلیمات اجتماعی سوم راهنمایی (1371) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
تعلیمات اجتماعی سوم راهنمایی (1374) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
تعلیمات اجتماعی سوم راهنمایی (1379) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
تعلیمات اجتماعی سوم راهنمایی (1381) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
تعلیمات اجتماعی سوم راهنمایی (1385) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
تعلیمات اجتماعی سوم راهنمایی (1389) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران
تعلیمات دینی پنجم دبستان (1371) تهران: شرکت افست.
تعلیمات دینی پنجم ابتدایی (1379) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
تعلیمات دینی پنجم ابتدایی (1381) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
جغرافی سوم راهنمایی (1371) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
جغرافیا سوم راهنمایی (1379) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
جغرافیا سوم راهنمایی (1381) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
جغرافیا سوم راهنمایی (1385) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
خموشی بیدگلی، صفیه؛ مظاهری، حسن (1398) «بررسی میزان و نوع توجه به مؤلفه‌‌های زیستمحیطی در کتابهای درسی دورۀ ابتدایی»، مطالعات برنامۀ درسی ایران، 14(55)، 200- 177.
دیباجی، شادی؛ لاهیجانیان، اکرم‌الملوک (1388) «بررسی برنامه‌‌های درسی مقطع راهنمایی با تأکید بر محورهای آموزش محیطزیست»، علوم محیطی، 6(3)، 184- 177.
رفعتی‌پناه مهرآبادی، مهدی (1400) «تاریخ آموزش محیطزیست در ایران: محیطزیست در کتابهای درسی دهۀ 1360»، تاریخ‌‌نگری و تاریخ‌نگاری، 31(28)،151- 121.
سازمان برنامه و بودجه (1361) برنامۀ کلان توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پنج سالۀ اول (1366- 1362) بی‌‌جا: سازمان برنامه و بودجه.
سازمان برنامه و بودجه (1368) قانون برنامۀ اول توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1372- 1368) تهران: سازمان برنامه و بودجه (الف).
سازمان برنامه و بودجه (1368) پیوست قانون برنامۀ اول توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سازمان برنامه و بودجه (ب).
سازمان برنامه و بودجه (1372) پیوست لایحۀ برنامۀ دوم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 1377- 1373: هدف‌‌ها، خط‌‌مشی‌‌های اساسی، سیاست‌‌ها و برنامه‌‌های اجرایی: کلان و بخشی، تهران: سازمان برنامه و بودجه.
سازمان برنامه و بودجه (1378) سیاست‌‌ها و رهنمودهای کلی برنامۀ سوم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران: پیوست شمارۀ یک لایحۀ برنامۀ سوم، تهران: سازمان برنامه و بودجه (الف).
سازمان برنامه و بودجه (1378) سند برنامه: برنامۀ سوم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، 1383- 1379، پیوست شمارۀ 2 لایحۀ برنامه، تهران: سازمان برنامه و بودجه (ب).
سازمان حفاظت محیطزیست، «برنامۀ جامع آموزش همگانی»، قابل دسترس در:
https://eec.doe.ir/portal/home/?116614, (accessed 19 November 2023).
سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی کشور (1383) مبانی نظری و مستندات برنامۀ چهارم، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی کشور.
سلیمانی‌پور عمران، محبوبه و دیگران (1392) «آموزش زیستمحیطی و جایگاه آن در برنامۀ درسی متوسطۀ نظام آموزش کشور»، پژوهشنامۀ تربیتی، 8(34)، 83-102.
شناخت حرفه‌وفن سوم راهنمایی (1371) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
شناخت حرفه‌وفن سوم راهنمایی (1375) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
شناخت حرفه‌وفن سوم راهنمایی (1379) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
صالحی عمران، ابراهیم؛ آقامحمدی، علی (1387) «بررسی دانش، نگرش و مهارت‌‌های زیستمحیطی معلمان آموزش دورۀ ابتدایی استان مازندران»، تعلیم و تربیت، (95)، 117- 91.
علوم‌تجربی پنجم ابتدایی (1379) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
علوم‌تجربی پنجم ابتدایی(1381) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
علوم‌تجربی پنجم دبستان (1371) تهران: وزارت آموزش پرورش.
علوم‌تجربی پنجم ابتدایی (1375) تهران: دفتر چاپ و توزیع کتابهای درسی.
علوم‌تجربی پنجم ابتدایی (1385) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
علوم‌تجربی پنجم ابتدایی (1389) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
علوم‌تجربی سوم راهنمایی (1371) تهران: شرکت افست «سهامی عام».
علوم‌تجربی سوم راهنمایی (1375) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
علوم‌تجربی سوم راهنمایی (1379) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
علوم‌تجربی سوم راهنمایی (1381) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران
علوم‌تجربی سوم راهنمایی (1385) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
علوم‌تجربی سوم راهنمایی (1389) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
فارسی: بخوانیم پنجم دبستان (1385) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
فارسی: بخوانیم (1389) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی پنجم دبستان.
فارسی پنجم ابتدایی (1379) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
فارسی پنجم ابتدایی (1381) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
فارسی پنجم دبستان (1371) تهران: شرکت افست.
فارسی پنجم دبستان (1375) تهران: دفتر چاپ و توزیع کتابهای درسی.
فارسی سوم راهنمایی (1378) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
فارسی سوم راهنمایی (1379) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
فارسی و دستور سوم راهنمایی (1371) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
فارسی و دستور سوم راهنمایی (1381) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
فارسی و دستور سوم راهنمایی (1385) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی (1371) تهران: شرکت افست «سهامی عام».
فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی (1374) تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی (1389) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی سوم راهنمایی (1379) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی سوم راهنمایی(1381) تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
قانون برنامۀ چهارم توسعه (1388-1384)(1385) تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی کشور.
قضاوی، منصوره و دیگران (1389) «تحلیل محتوای کتابهای تعلیمات اجتماعی دورۀ ابتدایی ایران به‌لحاظ توجه به معضلات زیستمحیطی»، اندیشه‌‌های نوین تربیتی، 6(4)، 152- 123.
لایحۀ برنامۀ اول توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1362) بی‌‌جا: سازمان برنامه و بودجه.
مرکز پژوهش‌‌های مجلس، «آیین‌‌نامۀ اجرایی بند الف مادۀ 64 قانون برنامۀ چهارم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسالامی ایران»، قابل دسترس در:
https://rc.majlis.ir/fa/law/show/126392, (accessed 19 November 2023
وزارت برنامه و بودجه (1364) اصلاحیۀ برنامۀ اول توسعۀ جمهوری اسلامی ایران: اهداف، استراتژی‌‌ها، سیاست‌‌ها و سرمایه‌‌گذاری‌‌های بخشی، تهران: وزارت برنامه و بودجه.
وزارت برنامه و بودجه (1366) اصلاحیۀ برنامۀ اول توسعۀ جمهوری اسلامی ایران، تهران: وزارت برنامه و بودجه.
وزارت برنامه و بودجه (1368) برنامۀ کلان توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1372- 1368): مقدماتی مصوب شورای اقتصاد، تهران: وزارت برنامه و بودجه.
هدیه‌‌های آسمانی پنجم دبستان (1384) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
هدیه‌‌های آسمانی پنجم دبستان(1389) تهران: ادارۀ کل چاپ و توزیع کتابهای درسی.
Art education for the fourth and fifth grade of primary school (1992), Tehran: Ministry of Education.
Art education for the third grade of guidance school (1992), Tehran: Iran Publishing Company.
Art for the first for third grades of guidance school (1995), Tehran: Iran Publishing Company.
Art for the first for third grades of guidance school (2000), Tehran: Iran Publishing Company.
Art for the first for third grades of guidance school (2002), Tehran: Iran Publishing Company.
Art for the first for third grades of guidance school (2006), Tehran: Iran Publishing Company.
Art for the first for third grades of guidance school (2010), Tehran: Iran Publishing Company.
Bayat, Tahereh and others (2012), "The Status of Environmental Ethics in the Contents of Primary School Textbooks of Iran", Journal of Research in Curriculum Planning, 10 (9), Spring, pp 51-56.
Country Management and Planning Organization (2004), Theoretical Foundations and Documents of the Fourth Plan, Tehran: Country Management and Planning Organization, Deputy for Support Affairs, Center for Scientific Documents and Publishing.
Defense preparation for the Third grade of guidance school (1992), Tehran: Iran Publishing Company.
Defense preparation for the Third grade of guidance school (1995), Tehran: Iran Publishing Company.
Defense preparation for the Third grade of guidance school (2000), Tehran: Iran Publishing Company.
Defense preparation for the Third grade of guidance school (1992), Tehran: Iran Publishing Company.
Defense preparation for the Third grade of guidance school (2002), Tehran: Iran Publishing Company.
Defense preparation for the Third grade of guidance school (2009), Tehran: Iran Publishing Company.
Department Of Environment, "Comprehensive Public Education Program", available at: https://eec.doe.ir/portal/home/?116614/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D9%87%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C, (accessed 19 November 2023).
Dibaei, Shadi and Lahijanian, Akram Al-Molok (2008), " Exploration of Environmental Education in Curriculum of Guidance Schools", Environmental Sciences, 6 (3), Spring, pp 177-184.
General Directorate of Laws and Regulations of the country (1995), Law collection of the second five-year plan of economic, social and cultural development of the Islamic Republic of Iran, Tehran: General Directorate of Laws and Regulations of the country.
Experimental sciences for the fifth grade of primary school (1992), Tehran: Iran textbook publishing company.
Experimental sciences for the fifth grade of primary school (1996), Tehran: Iran textbook publishing company.
Experimental sciences for the fifth grade of primary school (2002), Tehran: Iran textbook publishing company.
Experimental sciences for the fifth grade of primary school (2006), Tehran: Iran textbook publishing company.
Experimental sciences for the fifth grade of primary school (2010), Tehran: Iran textbook publishing company.
Experimental sciences for the third grade of guidance school (1992), Tehran: Iran textbook publishing company.
Experimental sciences for the third grade of guidance school (1996), Tehran: Iran textbook publishing company.
Experimental sciences for the third grade of guidance school (2000), Tehran: Iran textbook publishing company.
Experimental sciences for the third grade of guidance school (2002), Tehran: Iran textbook publishing company.
Experimental sciences for the third grade of guidance school (2006), Tehran: Iran textbook publishing company.
Experimental sciences for the third grade of guidance school (2010), Tehran: Iran textbook publishing company.
Farsi for fifth grade of primary school (2006), Tehran: Ministry of Education.
Farsi for fifth grade of primary school (2010), Tehran: Ministry of Education.
Farsi for fifth grade of primary school (2006), Tehran: Ministry of Education.
Farsi for fifth grade of primary school (2000), Tehran: Iran textbook publishing company.
Farsi for fifth grade of primary school (2002), Tehran: Iran textbook publishing company.
Farsi for fifth grade of primary school (1992), Tehran: Iran textbook publishing company.
Farsi for third grade of middle school (1992), Tehran: Iran textbook publishing company.
Farsi for third grade of middle school (1999), Tehran: Iran textbook publishing company.
Farsi for third grade of middle school (2000), Tehran: Iran textbook publishing company.
Farsi for third grade of middle school (2002), Tehran: Iran textbook publishing company.
Farsi for third grade of middle school (2006), Tehran: Iran textbook publishing company.
Gazavi Mansoureh and others (2011), Environmental issues as addressed by primary school textbooks in Iran”, New thoughts on education, 6 (4), pp123-154.
Geography for the third grade of guidance school (1992), Tehran: Iran textbook publishing company.
Geography for the third grade of guidance school (2000), Tehran: Iran textbook publishing company.
Geography for the third grade of guidance school (2002), Tehran: Iran textbook publishing company.
Geography for the third grade of guidance school (2006), Tehran: Iran textbook publishing company.
Heavenly gifts for fifth grade for primary school (2005), Tehran: General Department of Textbook Printing and Distribution.
Heavenly gifts for fifth grade for primary school (2010), Tehran: General Department of Textbook Printing and Distribution.
History for the third grade of guidance school (1992), Tehran: Iran textbook publishing company.
History for the third grade of guidance school (1995), Tehran: Iran textbook publishing company.
History for the third grade of guidance school (2000), Tehran: Iran textbook publishing company.
History for the third grade of guidance school (2002), Tehran: Iran textbook publishing company.
History for the third grade of guidance school (2006), Tehran: Iran textbook publishing company.
History for the third grade of guidance school (2010), Tehran: Iran textbook publishing company.
Rafatipanah Mehrabadi, Mahdi (2021) “History of environmental education in Iran: environment in textbooks of the 1980s/1360S”, Historical perspective and Historiography, winter, 31 (28), pp 121-154.
religious education for the fifth grade of primary school (1992), Tehran: Ministry of Education.
religious education for the fifth grade of primary school (2000), Tehran: Textbook Printing and Distribution Office.
religious education for the fifth grade of primary school (2002), Tehran: Textbook Printing and Distribution Office.
The holy Quran and religious education for third grade of guidance school (1996), Tehran: Textbook Printing and Distribution Office.
Islamic culture and religious education for the third grade of guidance school (1992), Tehran: Ministry of Education.
Islamic culture and religious education for the fifth grade of primary school (1995), Tehran: Iran textbook publishing company.
Islamic culture and religious education for the third grade of guidance school (2000), Tehran: Ministry of Education.
Islamic culture and religious education for the third grade of guidance school (2002), Tehran: Iran textbook publishing company.
Islamic culture and religious education for the third grade of guidance school (2010), Tehran: Iran textbook publishing company.
Islamic Parliament research Center, "Executive Regulations, Clause A, Article 64 of the Law of the Fourth Economic, Social and Cultural Development Plan of the Islamic Republic of Iran”, available at: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/126392, (accessed 19 November 2023).
Law of the Fourth Plan of Economic, Social and Cultural Development of the Islamic Republic of Iran (1384-1388), (2006), Tehran: Organization of Management and Planning of the Country, Deputy of Administrative, Financial and Human Resources Affairs, Center for Scientific Documents, Museum and Publications.
khamushi bidgoli, Safiye and Mazaheri Hasan (2019), “The Environmental Indicators in the Content of Elementary School Textbooks”, Journal of Curriculum studies, 14 (55), pp 177 -200.
Ministry of Planning and Budget (1985), Amendment to the First Development Plan of the Islamic Republic of Iran: Objectives, Strategies, Policies and Sectorial Investments, Tehran: Ministry of Planning and Budget.
Ministry of Planning and Budget (1987), Amendment to the First Development Plan of the Islamic Republic of Iran, Tehran: Ministry of Planning and Budget.
Ministry of Planning and Budget (1989), the Islamic Republic of Iran's economic, social and cultural development plan (1368-1372): preliminary approved by the Economic Council, Tehran: Ministry of Planning and Budget.
Planning and Budget Organization (1982), the first five-year economic, social and cultural development plan (1362-1366), Tehran: Planning and Budget Organization.
Planning and Budget Organization (1989), Law of the First Plan of Economic, Social and Cultural Development of the Islamic Republic of Iran (1372-1368), Tehran: Planning and Budget Organization, Center for Economic-Social Documents and Publications, (A).
Planning and Budget Organization (1989), Annex to the Law of the First plan of Economic, Social and Cultural Development of the Islamic Republic of Iran, Tehran: Planning and Budget Organization, Center for Economic-Social Documents and Publications (B).
Planning and Budget Organization (1993), annex of the second economic, social and cultural development plan of the Islamic Republic of Iran 1373-1377: objectives, basic policies, policies and executive programs: macro and sector, Tehran : Planning and Budget Organization, Center for Economic-Social Documents and Publications.
Planning and Budget Organization (1999), general policies and guidelines of the third plan of economic, social and cultural development of the Islamic Republic of Iran: Annex number one of the third program bill, Tehran: Program and Budget Organization, Center for Economic-Social Documents and Publications, (A).
Planning and Budget Organization (1999), plan Document: The Third Economic, Social and Cultural Development Plan of the Islamic Republic of Iran, 1379-1383, Appendix No. 2 of the Program Bill, Tehran: Planning and Budget Organization, Center for Economic-Social Documents and Publications, (b).
Salehi Omran, Ebrahim and Agha Mohammadi, Ali (2008), "A Study about knowledge, attitude and environmental skills of elementary school teachers in Mazandaran province", Quarterly Journal of Education, No 95, Fall, pp 117-91.
Social education for the fifth grade of primary school (1992), Tehran: Ministry of Education.
Social education for the fifth grade of primary school (1996), Tehran: Ministry of Education.
Social education for the fifth grade of primary school (2000), Tehran: Ministry of Education.
Social education for the fifth grade of primary school (2006), Tehran: Ministry of Education.
Social education for the fifth grade of primary school (2010), Tehran: Ministry of Education.
Social studies for the third grade of guidance school (1992), Tehran: Iran Publishing Company.
Social studies for the third grade of guidance school (1995), Tehran: Iran Publishing Company.
Social studies for the third grade of guidance school (2000), Tehran: Iran Publishing Company.
Social studies for the third grade of guidance school (2006), Tehran: Iran Publishing Company.
Social studies for the third grade of guidance school (2010), Tehran: Iran Publishing Company.
Soleimanipour Omran, Mahbobeh and others (2013), "Environmental education and its place in the curriculum of secondary education system", Educational Research Quarterly, 8(34), Spring, pp. 83-102.
Technique &Vocational Course for the third grade of middle school (1992), Tehran: Iran textbook publishing company.
Technique &Vocational Course for the third grade of middle school (1996), Tehran: Iran textbook publishing company.
Technique &Vocational Course for the third grade of middle school (2000), Tehran: Iran textbook publishing company.
Technique &Vocational Course for the third grade of middle school (2002), Tehran: Iran textbook publishing company.
Technique &Vocational Course for the third grade of middle school (2006), Tehran: Iran textbook publishing company.
Technique &Vocational Course for the third grade of middle school (2010), Tehran: Iran textbook publishing company.
The bill of the first plan of economic, social and cultural development of the Islamic Republic of Iran, (1983), Tehran: Program and Budget Organization.
)