نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد، گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

براساس نقشه‌های تاریخی و معاصر و متون تاریخی و جغرافیاییِ یونانی، لاتین، عربی و فارسی، نام «فارس» در طول تاریخ به دریای جنوب ایران اطلاق شده است؛ بااین‌حال، در اوایل دهۀ شصت قرن بیستم میلادی نام «عربی» ازسوی سیاست‌مداران عرب جایگزین نام «فارس» شد. در پی این اقدام، مورخان عرب به‌منظور اصیل جلوه‌دادن و مستندساختن این نام، شواهد و استدلال‌های تاریخی، جغرافیایی، زبانی و قومی ارائه دادند. در برابر این جریان، مورخان ایرانی شواهد تاریخی بی‌شماری از اطلاق نام فارس به این دریا را در منابع یونانی، لاتین، فارسی، اروپایی و به‌ویژه عربی فهرست‌ کردند. نظر به استفاده از مراجع و گزاره‌های تاریخی در این تحقیقات، در پژوهش حاضر کوشش می‌شود ضمن بررسی و طبقه‌بندی استدلال‌های مورخان ایرانی و عرب پیرامون نام اصیل و درست این دریا، آرا و استدلال‌های ایشان از گذر قیاس با گزاره‌های تاریخی اعتبارسنجی شود. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد غرض پژوهشگران ایرانی و عرب از رجوع به منابع تاریخی، نه شناسایی و بررسی نام‌ (های) این دریا در طول تاریخ، بلکه اثباتِ صحت و اصالت نام مدنظر خود و نشان‌دادن نادرستی نام مدنظر طرف دیگر بوده است؛ ازاین‌رو، در صورت مشاهدۀ شواهد و گزاره‌های تاریخیِ متضاد با ادعاهای خود به تحریف، بهانه‌تراشی و نادیده‌گرفتن آن روی آورده و تحقیقاتشان جنبۀ ایدئولوژیک پیدا کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reviewing and criticizing the opinions and arguments of Arab and Iranian historians about the name of the Persian Gulf

نویسندگان [English]

  • Alireza Kachuei 1
  • Yaser Qazvini Haeri 2

1 Graduated In History, Tehran University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor of History, Tehran University ,Tehran, Iran

چکیده [English]

Based on historical and contemporary maps as well as historical and geographical Greek, Latin, Arabic and Persian texts, the name "Persia" has been used throughout history to refer to the  southern sea of Iran. In the early sixties of the 20th century, however, the name "Arab" was officially replaced by the name "Persia" by Arab politicians. After this event, Arab historians presented historical, geographical, linguistic and ethnic evidence and arguments to make the name appear authentic and documented. In contrast, Iranian historians have listed countless historical evidence for the use of the name “Persia” for this sea in Greek, Latin, Persian, European and especially Arabic sources. As for the use of historical references and propositions in these researches, in the present study, the researchers attempt to validate Iranian and Arab historians’ arguments and opinions by comparison with historical propositions while examining and classifying their opinions regarding the original and correct name of this sea. The findings of this research show that the purpose of Iranian and Arab researchers in referring to historical sources were not to identify and investigate the name(s) of this sea throughout history, but to prove the authenticity and originality of their own name and to show the inaccuracy of the other party's name; Therefore, if they see evidence and historical propositions that contradict their claims, they turn to distort, make excuses and ignore them, and their research has an ideological aspect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Gulf
  • Arab Gulf
  • History
  • Islamic Geography Texts
  • Islamic age
آموزگار، ژاله (1388) «دریای پارس از دیرباز»، بخارا، (70)، 121-115.
ابن‌بطوطه (1359) سفرنامۀ ابن‌بطوطه، ترجمۀ محمدعلی موحد، چاپ2، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن‌حوقل (1938) صورة الارض، دخویه، الطبعه الثانیه، لیدن: بریل.
ابن‌خرداذبه (1889) المسالک و الممالک، دخویه، لیدن: بریل.
ابن‌رسته (1892) الاعلاق النفیسه، الطبعه الاولی، لیدن: بریل.
ابوحاکمه، احمد مصطفی (1984) تاریخ الکویت الحدیث، کویت: ذات السلاسل.
ابوعزه، عبدالله (2001) الخلیج العربی فی العصر الاسلامی، کویت: الفلاح.
افشار سیستانی، ایرج (1381) نام خلیج ‌فارس، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
افشار سیستانی، ایرج (1370) «وجه تسمیۀ خلیج ‌فارس»، تحقیقات اسلامی، 6 (1و2)، 457-437.
اقتداری، احمد (1343) «خلیج ‌فارس و نام آن»، کانون وکلا، (94)، 80-65.
اقتداری، احمد (1387) خلیج ‌فارس از دیرباز تاکنون، تهران: امیرکبیر.
الإدریسی (1989) نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق، بیروت: عالم الکتب.
الإصطخری، ابواسحق (1927) المسالک و الممالک، دخویه، لیدن: بریل.
البرازی، نوری خلیل (1964) «الحدود السیاسیه بین اقطار الوطن العربی... حدود مصطنعه»، الأقلام، الجزء الاول، سنه الاولی، 92-76.
البکری، عبدالله (2003) المسالک و الممالک، محقق: جمال طلبه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
البلاذری، ابی‌الحسن (1932) فتوح البلدان، مصحح: رضوان محمد رضوان، قاهره: مصریه اللبنانیه.
الحارثی، محمدبن‌عبدالله (2007) موسوعه عمان الوثائق السریه، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
الحموی، یاقوت (1955) معجم البلدان، بیروت: دارصادر.
الریحانی، امین (1967) ملوک العرب، الطبعه الخامسه، بیروت: دارالریحانی للطباعه و النشر.
العزی، خالد (1972) الخلیج العربی فی ماضیه و حاضره، بغداد: جاحظ.
العقیلی، محمد ارشید (1983) الخلیج العربی فی العصور الاسلامیه، بیروت: دارالفکر اللبنانی.
الغیثی، سعید (2020) «الخلیج: عربی أم فارسی»، البحوث و النشر العلمی، المجلد 36، (12)، 198-160.
المسعودی، ابوالحسن (1893) التنبیه و الاشراف، دخویه، لیدن: بریل.
المسعودی، ابوالحسن (1966) مروج الذهب و معادن الجوهر، شارل پلا، بیروت: دارصادر.
المقدسی، محمد (1906) احسن التقاسیم فی معرفه الأقالیم، دخویه، لیدن: بریل.
الونداوی، مؤید (2022) السیطره و النفوذ البریطانی علی الخلیج: مطالعات فی محتوی الارشیف البریطانی 1750-1935، عَمان/ بغداد: دارالوضاح للنشر/ مکتبه دجله .
الهمذانی، ابن‌فقیه (1885) مختصر کتاب البلدان، دخویه، لیدن: بریل.
الهیتی، صبری فارس (1981) الخلیج العربی دراسه الجغرافیه السیاسیه، الطبعه الثانیه، بغداد: دارالرشید.
بایندر، غلامعلی (1388) خلیج ‌فارس، با مقدمۀ کاوه بیات، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
بکران، محمدبن‌نجیب (1342) جهان نامه، به‌تصحیحِ محمدامین ریاحی، تهران: ابن‌سینا.
بیرونی، ابوریحان (1362) التفهیم فی اوائل صناعه التنجیم، به‌تصحیح جلال‌الدین همایی، تهران: بابک.
پاکزاد، فضل‌اللّه (1384) بندهشن، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
پورآرین، فواد (1386) «درآمدی بر پیشینۀ تاریخی نام خلیج‌ فارس»، جغرافیا، 5 (12و 13)، 202-187.
جمیل، فؤاد (1966) «الخلیج العربی فی مدونات المؤرخین»، سومر، المجلد الثانی و العشرون، 56-39.
جواد، مصطفی (1970) «بل هو الخلیج العربی شاء الجهلاء أم أبوا»، الأقلام، (11)، 79- 78.
جیهانی، ابوالقاسم (1368) اشکال العالم، ترجمۀ عبدالسلام کاتب، مشهد: آستان قدس رضوی.
حدود العالم (1372) با حواشی و تعلیقات ولادیمیر مینورسکی، تهران: دانشگاه الزهرا(س).
خوری، ابراهیم؛ تدمری، جلال (1999) سلطنه هرمز العربیه، رأس الخیمه: مرکز الدراسات و الوثائق.
زرین‌کوب، روزبه (1391) «نام‌های ایرانی دریاهای جنوب ایران»، تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا(س)، 22(13)، 120- 103.
زیدان، جرجی (1922) تاریخ التمدن الاسلامی، الطبعه الثالثه، المطبعه الهلال.
سحاب، محمدرضا (1382) «نقشه‌ها و نقشه‌نگاران خلیج ‌فارس»، گروه تاریخ، 4(5)، 214-141.
سعید، امین (بی‌تا) الخلیج العربی، بیروت: دارالکتب العربی.
سعید، سامی (1985) تاریخ الخلیج العربی من اقدم الازمنه حتی التحریر العربی، بصره: جامعه البصره.
شبانکاره‌ای، محمد (1363) مجمع الانساب، به‌تصحیحِ میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
صالح، غانم محمد؛ الکبیسی، خلیل فضیل (1984) الخلیج العربی، بغداد: جامعه بغداد.
طوسی، محمد (1382) عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، به‌تصحیحِ منوچهر ستوده، چاپ2، تهران: علمی و فرهنگی.
عبدالرزاق، البصیر (1964) «تسمیه الخلیج بالخلیج العربی»، الأقلام، 1(8)، 67-64.
عبدالغنی، عبدالعزیز (2004) ابوظبی، ابوظبی: مرکز الوثائق و البحوث.
علی، جواد (1980) «الخلیج عند الیونان و اللاتین»، مورخ العربی، (12)، 56-19.
علی، جواد (1951) تاریخ العرب قبل الاسلام، بغداد: مطبعه التفیض.
علی، جواد (1968) المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بغداد: مکتبه النهضه.
عمر فوزی، فاروق (1985) تاریخ الخلیج العربی، الطبعه الثانیه، بغداد: مزیده و منقحه.
فره‌وشی، بهرام (1354) کارنامۀ اردشیر بابکان، تهران: دانشگاه تهران.
قلعجی، قدری (1992) الخلیج العربی بحر الاساطیر، الطبعه الثانیه، بیروت: شرکه المطبوعات للتوزیع و النشر.
کچویی، علیرضا؛ قزوینی حائری، یاسر (1400) «دریاهای جهان از نگاه جغرافی‌دانان مسلمان»، مطالعات تاریخ فرهنگی، 13(49)، 79-105.
گنجی، محمدحسن و دیگران (1386) وصف خلیج ‌فارس در نقشه‌های تاریخی، تهران: بنیاد ایران‌شناسی.
محمد، عماد (2014) الخلیج العربی، عمان: دارصفا.
محیط طباطبایی، سید محمد (1341) «خلیج ‌فارس و خلیج عربی»، یغما، (171)، 308- 302.
مجتهدزاده، پیروز (1375) «نام خلیج ‌فارس در درازای تاریخ»، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، (106-105)، 29-20.
مجیدزاده، یوسف (1372) «نام خلیج ‌فارس و باستان‌شناسان خارجی»، نشر دانش، 13(6)، 211-2.
مدنی، سید احمد (2537) محاکمۀ خلیج ‌فارس‌نویسان، تهران: توس.
مروزی، ابوعلی (1390) گیهان‌شناخت، تحقیق و تصحیحِ علی صفری آق‌قلعه، تهران: مرکز پژوهش کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مستوفی، حمدالله (1913) نزهه القلوب، مصحح: گای لیسترنج، لیدن: بریل.
مسکویه (1376) تجارب الامم، ترجمۀ علی‌نقی منزوی، تهران: توس.
مشکور، محمدجواد (1355) «خلیج‌ فارس و نام آن در طول تاریخ»، بررسی‌های تاریخی، 11(6)، 264- 241.
ناصرخسرو (1363) سفرنامه، به‌تصحیحِ محمد دبیر سیاقی، چاپ2، تهران: زوار.
نفیسی، سعید (1337) «خلیج ‌فارس در متون یونانی و لاتین و تازی»، وزارت امور خارجه، 2(8)، 11-6.
وثوقی، محمدباقر (1381) «نقشه‌های تاریخی خلیج ‌فارس»، تاریخ روابط خارجی، (13)، 30- 5.
وثوقی، محمدباقر(1395) میراث دریانوردان ایرانی در بنادر چین، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.
وثوقی، محمدباقر؛ صفت‌گل، منصور (1395) اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران، تهران: سازمان بنادر و دریانوردی.
یغمایی، اقبال (1352) خلیج ‌فارس، تهران: ادارۀ‌ کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر.
                                   
Boehm, E. C., (1904) The Persian Gulf and South Sea Isles, London, Horace Cox
Bosworth, E, (1997» (The Nomenclature of the Persian Gulf«, Iranian Studies, Vol.30, No 1/2, PP. 77-94      
Daryaee, T., (2003) »The Persian Gulf Trade in Late Antiquity« Journal of World History, Vol. 14, No, 1, pp. 1-16
Heude, A. W., (1819) A Voyage up Persian Gulf and a Journey overland from India to England, London, Strahan and Spottiswood
Kent. R. G., (1953) Old Persian, Second Edition, American Oriental Society, New Haven
Levinson, M., (2011) »Mapping the Persian Gulf Naming Dispute«, Institute of General Semantics, July, 2011, Vol. 68, NO.3, pp. 279-287
Lorimer. J.G., (1986) Gazetteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, Archive editions
Malleson, F., (2017) Diary of a tour in the Persian Gulf and in Turkish Arabia, SIMLA, Printed at the Government Monotype Press
Miles. S.B., (1919) The Countries and Tribes of the Persian Gulf, London, Harrison and Sons
Morony, M. G., (2002) »The Late Sasanian Economic Impact on the Arabian Peninsula«., Name ye Iran-e Bastan, The International Journal of Ancient Iranian Studies, No. 1 (2): pp.25-37
Niebuhr, C, (1792) Travels Through Arabia, Robert heron, Edinburg
Potts, D. T., (2009) »The Archaeology and Early History of The Persian Gulf«, in: The Persian Gulf in History, Edited by L. G. Potter, New York, Palgrave Macmillan, pp. 27-56
Ptolemy, C., (1991) The Geography, Translated and Edited by Edward Luther Stevenson, New York, Dover Publications
Strabo, (1967) The Geography of Strabo, Translated, by Horace Leonard Jones Third Printed, London, Harvard University press
Wellsted. J. R., (1840) Travels to the City of the Caliphs along the Shores of the Persian Gulf and the Mediterranean, London, Henry Colburn
 
 
Abd al-Razzaq, Al-Basir (1964) "Name of the Gulf in the Arabian Gulf" Al-Aqlam, Sunnah al-Awla, vol. 8, 64-67
Abdul Ghani, Abdul Aziz (2004) Abu Dhabi, first edition, Abu Dhabi, Markaz waṯā’īq wa al-Boḥūṯ.
Abu Azzah, Abdullah (2001) The Arabian Gulf in the Islamic Age, first edition, Kuwait, Al Falāḥ.
Abū Hākīmah, Aḥmad Mosṭafa (1984) Tāriḵ-e Al-Kuwait Al-Ḥadīth, first edition, Kuwait, ẕāt ul-Salāsīl
Afshar Sistani, Iraj (1991) "The Designation of the Persian Gulf", Islamic Research, Year 6, 1-2, 437-457.
Afshar Sistani, Iraj (2002) Name of the Persian Gulf, first edition, Tehran, Office of Political and International Studies
Al-Aqili, Mohammad Arshid (1983) Al-ḵalīǰ ul-‘Arabī fī al-‘Aṣūr ul-Islamīyya, first edition.
Al-Bakrī, ‘Abdullāh (2003) Al-Masālīk wa Al-Mamālīk, Jamal Talabah, first edition, Beirut, Dār ul-Kītāb Al-‘Elmīya.
Al-Balāẕorī, Abī al-Ḥassan (1932) Fotūḥ ul-Boldān, Rizwan Mohammad Rizwan, first edition, Cairo, Mīṣrīya al-Lobānīya
Al-Barāzī, Noūrī ḵalīl (1964) "Al-Ḥoodūd ul-Sīyāsīya beīn Aqṭār ul-Waṭan ul-‘Arabī... Ḥoodūd Moṣṭan‘at", Al-Aqlam, vol.1, 76-92
Al-Ezi, Khaled (1972) The Arabian Gulf in its Past and Present, First Edition, Baghdad, ǰāḥīz
Al-Gheithi, Saeed (2020) "The Gulf: Arab or Persian", Al-Boḥūṯ wa Al-Našr ul-‘Elmī, Vol. 36, 12, 160-198
Al-Hamadānī, Ibn Faqīh (1885) Moḵtaṣar Kītāb al-Boldān, Dakhoye, first edition, Leiden, Braille
Al-Ḥamawī, Yāqūt (1955) Mo‘ǰam ul-Boldān, first edition, Beirut, Dār ṣādīr
Al-Harithi, Mohammad b. Abdullah (2007) Oman Encyclopedia of Secret Documents, Beirut, Al-Waḥdat ul-‘Arabīya Center for Studies.
Al-Hiti, Sabri Faris (1981) The Arabian Gulf: A Study of Political Geography, second edition, Baghdad, Dār ul-Rašīd.
Ali, Jawad (1951) History of the Arabs before Islam, Baghdad, Al-Tafeīż
Ali, Jawad (1968) Detailed in History of the Arabs before Islam, first edition, Baghdad, Maktabat ul-Nahża
Ali, Jawad (1980) "the Gulf between the Greeks and the Latins", Arab historian, 12, 19-56
Al-īdrīsī (1989) Nozhat ul-Moštāq fī Aḵtaraq al-Āfāq, first edition, Beirut, ‘Ālīm ul-Kītāb
Al-Iṣtaḵrī, Abū Isḥāq (1927) Al-Masālīk wa Al-Mamālīk, Dakhoye, first edition, Leiden, Brill.
Al-Maqdasī, Moḥammad (1906) Aḥsan ul-Taqāsīm fī Ma‘rīfat ul-Aqālīm, Dakhoye, first edition, Leiden, Brill
Al-Mas‘oūdī, Abū al Ḥassan (1893) Al-Tanbīh wa Al-Išrāf, Dakhoyeh, first edition, Leiden, Brill.
Al-Mas‘oūdī, Abū al Ḥassan (1966) Morūǰ ul-ẕahab wa al-Ma‘ādīn ul-ǰawhar, Charles Pella, first edition, Beirut, Dār ṣādīr
Al-Reihani, Amin (1967) King of the Arabs, 5th edition, Beirut, Dār al-Reīḥānī for printing and publishing.
Al-Wandawi, Moayed (2022) British control and influence over the Gulf: Studies in the content of the British archives 1750-1935, First Edition, Amman/Baghdad, Dār ul-Ważaḥ Līl-Našr/Deǰla School
Amouzgar, Jaleh (2008) "Persian Sea since long ago", Bukhara, 70, 115-121
Anonymous (1993) Ḥodūd ul-‘Ālam, Vladimir Minorsky, first edition, Tehran, Alzahra University
Bakran, Mohammad b. Najib (1963) ǰahān Nāmeh, Mohammad Amin Riahi, first edition, Tehran, Ibn Sīnā
Bayander, Gholam Ali (2009) Persian Gulf, Kaveh Bayat, first edition, Tehran, Dr. Mahmoud Afshar Endowment Foundation
Bīrūnī, Abū Reīḥān (1983) Al-Tafhīm Fī Awā’īl ṣanā‘at ul-Tanǰīm, Jalaluddin Homai, first edition, Tehran, Bābak
Eghtedari, Ahmad (1964) "Persian Gulf and its name", Bar Association, 94, 65-80
Eghtedari, Ahmad (2008) The Persian Gulf from long ago until now, first edition, Tehran, Amīrkabīr
Farahvashi, Bahram (1975) Kārnāme Ardešīr Bābakān, Tehran, University of Tehran
Ganji, Mohammad Hassan and others (2007) description of the Persian Gulf in historical maps, first edition, Tehran, Iranology Foundation
Ībn Baṭūṭah (1980), Safarnāmeh-e Ībn Baṭūṭah , Mohammad Ali Movahed, second edition, Tehran, translation and publishing company
Ībn Ḥūqal (1938) ṣūrat ul-Arḍ, Dakhuyeh, second edition, Leiden, Brill
Ībn ḵordaẕbīh (1889) Al-Masālīk wa Al-Mamālīk, Dakhoye, Leiden, Brill
Ībn Rosteh (1892) Al-A‘lāq al-Nafīsa, first edition, Leiden, Brill
Jamil, Fouad (1966) "The Arabian Gulf in the Historians’ Records", Sumer, vol.12, 39-56
Jawad, Mustafa (1970) "Rather, it is the Arabian Gulf, whether the ignorant like it or not" Al-Aqlām, No. 11, 78-79
ǰeīhānī, Abūlqāsīm (1989) Aškāl ul-‘Ālam, Abdulsalam Katib, first edition, Mashhad, Āstān-e Qods Rażavī
kachuei, Alireza and Qazvini Haeri, Yaser (2021) " The world's sea in the mental geography of Muslim geographers " Cultural History Studies, 13th year, 49, 79-105
Khoury, Ibrahim and Tadmari, Jalal (1999) Salṭanaṭe Hormoz al-‘Arabīya, first edition, Ra’s ul ḵaīmah, Center for Studies and Documents
Madani, Seyyed Ahmad (2537) Trial of Persian Gulf Writers, first edition, Tehran, Tūs.
Majidzadeh, Yusuf (1993) "The name of the Persian Gulf and foreign archaeologists", Danesh publication, 13th year, 6, 2-11
Marvazi, Abu Ali (2013) Geīhān šenāḵt, Ali Safari Aq Qala‘e, first edition, Tehran, Library Research Center, Museum and Document Center of the Islamic Council
Mashkoor, Mohammad Javad (1976) "Persian Gulf and its name throughout history", historical reviews, year 11, 6, 241-264
Mohammad, Emad (2014) Al-ḵalīǰ al-‘Arabī, first edition, Oman, Dār ṣafā
Mohit Tabatabai, Seyyed Mohammad (1962) "Persian Gulf and Arabian Gulf", Yaghma, 171, 302-308
Mojtahedzadeh, Pirouz (1996) "The Name of the Persian Gulf Throughout History", Political-Economic Information, No. 105-106, 20-29
Mīskawayh (1997) Taǰarīb ul-’Omam, Alinaqi Monzavi, first edition, Tehran, Tūs
Mostūfī, Ḥamdollah (1913) Nozhat ul-Qolūb, Guy Listrange, Leiden, Brill
Nafisi, Saeed (1958) "Persian Gulf in Greek and Latin and Tazi texts", Ministry of Foreign Affairs, second year, 8, 6-11
Nāṣer ḵosrū (1984) Safarnāmeh, Mohammad Dabir Siyaghi, second edition, Tehran, Zoavār
Omar, Farooq (1985) History of the Arabian Gulf, second edition, Baghdad, updated and revised.
Pakzad, Fazlullah (2005), Bondaheš, first edition, Tehran, Islamic Encyclopedia Center
Pourarian, Fouad (2016) "Introduction to the historical background of the name of the Persian Gulf", Geography, Year 5, 12 and 13, 187-202
Qalaji, Qadri (1992) The Arabian Gulf, the legendary sea, second edition, Beirut, Al-Maṭbū‘āt Lī al-tūżī‘ wa al-našr Company.
šabānkāre’ī, Moḥammad (1984) Maǰma‘ ul-Ansāb, Mirhashem Mohhaddeth, first edition, Tehran, Amīr Kabīr
Saeed, Amin (n.d) Arabian Gulf, first edition, Beirut, Dār ul-Kītab ul-‘Arabī.
Saeed, Sami (1985) History of the Arabian Gulf from the Earliest Times until the Arab Liberation, Basra, Basra University
Sahab, Mohammad Reza (2012) "Maps and cartographers of the Persian Gulf", Department of History, 4th year, 5, 141-214
Saleh, Ghanem Mohammad, Al-Kabisi, Khalil Fazil (1984) Arabian Gulf, first edition, Baghdad, Baghdad University
Toūsī, Moḥammad (2012) ‘Aǰa’īb ul-Maḵlūqāt wa ḡara’īb ul-Mūǰūdāt, Manouchehr Sotoudeh, second edition, Tehran, scientific and cultural
Vothoqi, Mohammad Baqer (2008) "Historical Maps of the Persian Gulf", History of Foreign Relations, 13, 5-30
Vothoqi, Mohammad Baqer (2016) The legacy of Iranian sailors in Chinese ports, first edition, Tehran, Cultural Heritage and Tourism Research Institute.
Vothoqi, Mohammad Baqer, Sefatgol, Mansour (2015) Atlas of the History of Ports and Maritime Affairs of Iran, first edition, Tehran, Ports and Maritime Organization
Yaghmaei, Eqbal (1973) Persian Gulf, first edition, Tehran, General Department of Writing, Ministry of Culture and Arts.
Zarinkoob, Rozbeh (2012) " Iranian Letters of the Southern Seas of Iran", History of Islam and Iran, Alzahra University, 22nd year, 13, 103-120
Zeidan, George (1922) History of Islamic Civilization, third edition, al-Hīlāl Publishing House
Boehm, E. C., (1904) The Persian Gulf and South Sea Isles, London, Horace Cox
Bosworth, E, (1997» (The Nomenclature of the Persian Gulf«, Iranian Studies, Vol.30, No 1/2, PP. 77-94      
Daryaee, T., (2003) »The Persian Gulf Trade in Late Antiquity« Journal of World History, Vol. 14, No, 1, pp. 1-16
Heude, A. W., (1819) A Voyage up Persian Gulf and a Journey overland from India to England, London, Strahan and Spottiswood
Kent. R. G., (1953) Old Persian, Second Edition, American Oriental Society, New Haven
Levinson, M., (2011) »Mapping the Persian Gulf Naming Dispute«, Institute of General Semantics, July, 2011, Vol. 68, NO.3, pp. 279-287
Lorimer. J.G., (1986) Gazetteer of the Persian Gulf, Oman and Central Arabia, Archive editions
Malleson, F., (2017) Diary of a tour in the Persian Gulf and in Turkish Arabia, SIMLA, Printed at the Government Monotype Press
Miles. S.B., (1919) The Countries and Tribes of the Persian Gulf, London, Harrison and Sons
Morony, M. G., (2002) »The Late Sasanian Economic Impact on the Arabian Peninsula«., Name ye Iran-e Bastan, The International Journal of Ancient Iranian Studies, No. 1 (2): pp.25-37
Niebuhr, C, (1792) Travels Through Arabia, Robert heron, Edinburg
Potts, D. T., (2009) »The Archaeology and Early History of The Persian Gulf«, in: The Persian Gulf in History, Edited by L. G. Potter, New York, Palgrave Macmillan, pp. 27-56
Ptolemy, C., (1991) The Geography, Translated and Edited by Edward Luther Stevenson, New York, Dover Publications
Strabo, (1967) The Geography of Strabo, Translated, by Horace Leonard Jones Third Printed, London, Harvard University press
Wellsted. J. R., (1840) Travels to the City of the Caliphs along the Shores of the Persian Gulf and the Mediterranean, London, Henry Colburn