نویسنده

مورخ و پژوهشگر دانش سکه شناسی

چکیده

بدیهی است که اطلاعات منابع مکتوب با کاستی‌هایی همراه است و این آثار در سیر تاریخی خود از متون پیشین وام گرفته‌اند، چنانکه با مطالعه‌ی راحه‌الصدور راوندی یا زبده‌النصره بنداری اصفهانی و منابع دیگر، مطالب قابل توجهی در مورد تاریخ محلی ایران در عهد سلجوقیان به دست نمی‌آید و این مطالب در قرون بعدی در آثاری چون روضه‌الصفای ناصری تکرار و تلخیص شده‌اند؛ از این‌رو با مراجعه به منابع غیرمکتوب چون سنگ‌نبشته‌ها، مهر نبشته‌ها، گل نبشته‌ها به گوشه‌های تاریک تاریخ ایران در دوره‌ی سلجوقی می‌توان راه یافت.در این مقاله، سکه‌ای بازمانده از عصر سلجوقی را بررسی می‌کنیم که تاکنون معرفی نشده است و می‌توانیم آن‌را یکی از اسناد تاریخی ایران در ابتدای شکل‌گیری قدرت سلجوقیان در جرجان به شمار آوریم.با استفاده از این سکه کاستی‌های برخی متون مکتوب مرتبط با دوره‌ی سلجوقیان برطرف می‌شود.بدین ترتیب، این پژوهش ضمن تبیین آغاز قدرت‌گیری سلجوقیان در جرجان و طبرستان با استناد به سکه‌نبشته‌ها و مقایسه با متون کهن، به معرفی یک امیر محلی به نام مرداویج بن بشو-بسّو – می‌پردازد که سیادت و قیادت طغرل سلجوقی و خلیفه‌ی عباسی را بر خود پذیرفته است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Numismatic Research on the Outset of Seljuk's Rule in Jurjan

نویسنده [English]

  • Saeed Soleymani

Historian and Numismatist

چکیده [English]

 It is obvious that written sources may have lack of information and most of their items are copied data from previous texts. While there is no considerable issue especially related to the local history of Iran during Seljuk period in Ravandi's Rahat al-Sodoor or Bondari's Zobdat al-Nosra, all of their items have been restated and summarized in sources such as Rozat al-Safa in posterior centuries. Thus other sources such as reliefs, seals, tablets and coins can reveal the dark side of Iran history during Seljuk period. Therefore this article will examine a coin from Seljuk era which have not been introduced yet and can be recognized as one of the historical documents from the outset of Seljuk's rule in Jurjan. This coin will also resolve some points in Seljuk written sources. The aim of this article is to describe the eve of Seljuk's rule in Jurjan and Tabaristan according to coins and historical texts while introducing a local ruler named Mardavij ibn Beshu- Bessu- who was subordinate of Tughril Beg and Abbasid Caliph.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Numismatic
  • Seljuk
  • Tughril Beg
  • Anushiravan the Zeyarid
  • Mardavij
  • Jurjan
-        قرآن کریم.
-        آق سرایی، محمود بن محمد. (1362). مسامره الاخبار و مسایره الاخیار. عثمان توران. تهران: اساطیر.
-        ابن الاثیر، عزالدین. (1965). الکامل فی التاریخ. ج9. بیروت: دارصادر- داربیروت.
-        ابن اسفندیار. (1366). تاریخ طبرستان. به کوشش عباس اقبال آشتیانی. تهران: کلاله خاور.
-        ابن بی بی. (بی تا). اخبار سلاجقه ی روم و سلجوق نامه ابن بی بی. به کوشش محمد جواد مشکور. تهران: کتابفروشی تهران.
-        ابن خلدون، عبدالرحمان بن محمد. (1408). دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر. تحقیق خلیل شحاده. بیروت: دارالفکر.
-        ابن خلدون، عبدالرحمان بن محمد (1363). العبر تاریخ ابن خلدون، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-        ادهم، خلیل و احمد سعید سلیمان.( 1363). استانلی لین پول و بارتولد، تاریخ دولت های اسلامی و خاندان های حکومتگر. ترجمه ی صادق سجادی. ج1. تهران: نشر تاریخ ایران.
-        اقبال آشتیانی، عباس ( 1362). تاریخ مفصل ایران. تهران: کتبفروشی خیام.
-        بارتولد، واسیلی ولادیمیروویچ.(1358). خلیفه و. سلطان. ترجمه ی سیروس ایزدی. تهران: امیر کبیر.
-        بدیع جوینی، منتخب الدین علی بن احمد. (1384).عتبهالکتبه. به کوشش محمد قزوینی و عباس اقبال. تهران: اساطیر.
-        بنداری اصفهانی.(1356). زبده النصره و نخبه العصره. به کوشش محمد حسین جلیلی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
-        بوسورث، کلیفورد ادموند.(1371). «تاریخ سیاسی و دودمانی ایران(614-390 هجری/ 1217- 1000 میلادی)». تاریخ ایران کمبریج (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان). ویراسته ی جی. آ.بویل. ترجمه ی حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.
-        بوسورث، کلیفورد ادموند.(1356). تاریخ غزنویان. ترجمه حسن انوشه. ج1 و 2. تهران: امیر کبیر.
-        ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1381).سلسله های اسلامی جدید، راهنمای گاهشماری و تبارشناسی. ترجمه فریدون بدره ای. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
-        ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1371). سلسله های اسلاکی. ترجمه فریدون بدره ای. تهران: مؤسسه ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-        بیضاوی، قاضی ناصرالدین.(1381). نظام التواریخ. به کوشش میرهاشم محدث. تهران: موقوفات افشار.
-        تاریخ آل سلجوق در آناتولی. (1377). ویراست نادره جلالی. تهران: دفتر نشر میراث مکتوب.
-        جرفادقانی، ناصح بن ظفر.(1357). تاریخ یمینی. تصحیح جعفر شعار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-        خطیبی، ابوالفضل.(1372). «ابوسهل حمدوی». دایره المعارف بزرگ اسلامی. ج5. تهران: انتشاران دایره المعارف بزرگ اسلامی.
-        رابینو، هـ.ل.(1365). مازندران و استرآباد. ترجمه ی غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: علمی و فرهنگی.
-        راوندی.(1362). راحه الصدور و آیه السرور در تاریخ آل سلجوق. ترجمه ی محمد اقبال. تهران: علی اکبر علمی.
-        زامبادور، ادوارد فن.(1356). نسبنامه ی خلفا و شهریاران. ترجمه ی محمدجواد مشکور. تهران: کتابفروشی خیام.
-        سرتیپ پور، جهانگیر.(1371). نام ها و نامداران گیلان. ج1. رشت: نشر گیلکان.
-        قوچانی، عبدالله. (1383). گنجینه ی سکه های نیشابور. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
-        کاشانی، انوشیروان. (1974). تاریخ دوله آل سلجوق. با مقدمه سید محمد الغراوی. قاهره: المکتبه الشرقیه.
-        کارلا کلوزنر.(1363). دیوانسالاری در عهد سلجوقی. ترجمه ی یعقوب آژند. تهران: امیر کبیر.
-        لین پول، استانلی. (1363). طبقات سلاطین اسلام. ترجمه ی عباس اقبال آشتیانی. تهران: دنیای کتاب.
-        مادلونگ، و.(1363). «سلسله های کوچک شمال ایران». تاریخ ایران کمبریج ( از اسلام تا سلاجقه). ج4. ترجمه ی حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.
-        مرعشی، ظهیرالیدن. (1361). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به کوشش محمدحسین تسبیحی. تهران: انتشارات شرق.
-        نیستانی، جواد.(1377). «استرآباد». دایره المعارف بزرگ اسلامی. ج8. تهران: انتشارات دایره المعارف بزرگ اسلامی.
-        Album, Stephen (2011) A Chechlist of Islamic Coins.Third Edition.