نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی کارشناسی‌ ارشد روابط بین‌الملل، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

  اهداف سیاست‌ خارجی سه‌گانه‌اند: کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت. هدف مقاله‌ی حاضر‌، بررسی نامه‌های امیرکبیر از منظر هدف‌های سه‌گانه‌ی سیاست‌ خارجی است. در این مقاله، نگارندگان با بهره‌گیری از روش شمارش کوشیده‌اند 384 نامه‌ی به‌جامانده از امیرکبیر را در قالب تعریف‌های ازپیش‌موجود از هدف‌های سیاست‌ خارجی، بازخوانی کنند. پژوهش حاضر بر دو رویکرد کمّی‌ و کیفی استوار است. نگارندگان خواسته‌اند نشان دهند که درون‌کاوی ذهن امیرکبیر از خلال بازخوانی هدفمند نامه‌ها، نمودار قرابت باورهای او به برخی از هدف‌های سه‌گانه‌ی سیاست ‌خارجی بوده است. تحلیل نامه‌ها نشان می‌دهد هدف‌های حیاتی، میان‌مدت و بلندمدت به‌ترتیب، بیشترین و کمترین بسامد را داشته‌اند. در میان شاخص‌ها، حفظ تمامیت ارضی بیشترین تکرار (54) و افزایش حیثیت در نظام بین‌الملل کمترین تکرار (صفر) را داشته‌ است. شمارش بسامدها گویای این نکته است‌که دغدغه‌ی امنیت مرزی و حفظ یکپارچگی سرزمینی، دشواره‌ی قاجاری بوده؛ تا جایی ‌که نگه‌داشت حدوحدود «ممالک محروسه» فرصت بروز به دیگر اهداف را نمی‌داده است. برای مستدل‌سازی این مقوله که چرا نزد امیرکبیر هدف حیاتی و به‌ویژه حفظ تمامیت ارضی از اهمیت والایی برخوردار بوده است، «هرم سلسله‌نیازهای انسانی آبراهام مازلو» سنجه‌ی بازتفسیر قرار گرفت.  

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Readout of the Amirkabirs’ Letters based on the Triple Objectives of Foreign Policy

نویسندگان [English]

  • Mohsen Khalili 1
  • Fahimeh Hoseini 2

1 Associate Professor, Department of Political Science, Ferdowsi University of Mashhad

2 M.A. Student of the International Relations, Ferdowsi University of Mashhad0

چکیده [English]

The threefold objectives of foreign policy according to Holsti’s pattern are short- term, mid- term, and long-term. The purpose of the present paper is the study of the Amirkabirs’ Letters through the viewpoint of the triple objectives of foreign policy. So, with the using of the enumeration technique, we have tried to readout the 384 letters of Amirkabir based on the present definitions of foreign policy. This essay is established on the quantitative and qualitative approaches. Indeed, the authors with the targeted readout of the Letters for deep understanding the Amirkabir’s mind try to showing the his similarities with the triple objectives of foreign policy. Analyzing the Letters indicates that the crucial, mid- term and long-term goals have maximum and minimum frequencies. Between the indicators, preserv-ation of the territory has most frequency (54 turn) and the increasing of the prestige in the international system has least frequency (0 turn).
 Enumeration of the frequencies derived from 384 Letters, indicates that the existing fear of the security of the borders and protection of the territorial integration have been the most important Qajar’s difficulty. For reinterpreting and well-reasoning of the main conclu-sion, the authors decide to apply the Abraham Maslow’s hierarchy of human needs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar Dynasty
  • Amirkabir
  • Threefold Objectives of Foreign Policy
منابع
- آبادیان، حسین (1390). «با چراغ نظریه در تاریک­خانه­ی تاریخ» (گفت‌وگو) در یادنامه­ی فریدون آدمیت. به‌کوشش علی دهباشی. تهران: افکار. صص597-602.
- آدمیت، فریدون (1385). امیرکبیر و ایران.تهران: خوارزمی.
- آشوری، داریوش (1384). دانشنامه‌ی سیاسی.تهران: مروارید.
- آقابخشی، علی و مینو افشاری‌راد (1383). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: چاپار.
آل­داوود، سیدعلی (1379). اسناد و نامه­های امیرکبیر. تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران.
- ـــــــــــــــ (1371). نامه­های امیرکبیر به‌انضمام نوادرالامیر. تهران: [بی‌نا].
- ابوالحمد، عبدالحمید (1370). مبانی سیاست. چ6. تهران: توس.
- اتحادیه، منصوره (1355). گوشه­هایی از روابط خارجی ایران (1280-1200 هجری قمری). تهران: آگاه.
- اسکندری قاجار، منوچهر (1389). «نه راه پیش و نه راه پس: تنگناهای سیاسی ایران در اوایل حکومت قاجار» در جنگ و صلح در ایران دوره­ی قاجار و پیامدهای آن در گذشته و اکنون. زیر نظر رکسانه فرمانفرماییان. ترجمه­ی حسن افشار. تهران: نشر مرکز. صص37-79.
- اسماعیلی، حبیب‌الله و منیر قادری (تهیه و تنظیم) (1389). جستارهایی در تاریخ و تاریخ‌نگاری. 2ج. تهران: خانه‌ی کتاب.
- اسمیت، ادوارد و دیگران (1384). زمینه‌ی روان‌شناسی هیلگارد. ترجمه‌ینصرت‌الله پورافکاری. ج2. تهران: آینده‌سازان.
- اسمیت، استیو (1392). «سیاست خارجی برساخته­ی دولت­هاست: ساخت اجتماعی و نظریه‌ی روابط بین­الملل» در سیاست خارجی در جهان برساخته. ویراسته‌ی وندولکا کوبالکووا. ترجمه­ی مهدی میرمحمدی و علیرضا خسروی. تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی. صص57-81.
- اسمیت، استیو، امیلیا هدفیلد و تیم دان (1391). سیاست خارجی: نظریه­ها، بازیگران و موارد مطالعاتی. ترجمه­ی امیرمحمد حاجی‌یوسفی، محسن محمودی و ایوب کریمی. تهران: سمت.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (1349). صدر التواریخ. به‌کوشش محمد مشیری. تهران: مشیری.
- اقبال آشتیانی، عباس (1363). میرزا تقی­خان امیرکبیر. به‌اهتمام ایرج افشار. تهران: توس.
- اکبری­نژاد، مریم (1386). میرزا تقی­خان امیرکبیر بارقه­ای در آسمان تاریک ایران.تهران: پارسه.
- امامی خویی، محمدتقی (1386). «کانون­های تغذیه‌ی فکری امیرکبیر».مسکویه. ش6.
- امانت، عباس (1383). قبله‌ی عالم. ترجمه‌ی حسن کامشاد. تهران: کارنامه.
- برونینگ، ماریجک (1392). نگاهی نو به سیاست خارجی مقایسه­ای. ترجمه­ی عسگر قهرمان­پور بناب. تهران: نشر میزان.
- تنسی، استیون و نایجل جکسون (1392). مبانی سیاست. ترجمه­ی جعفر محسنی دره­بیدی. تهران: ققنوس.
- جبلی، کاوه (1371). سیاست خارجی امیرکبیر. تهران: جویا.
- حکیمی، محمود (1367). داستان­هایی از زندگی امیرکبیر.تهران: انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- خلیلی، محسن (1390). چیستان قاجار: بازنمایی هویت در گزارش‌های تاریخی. مشهد: مرندیز.
- خوشوقت، محمدحسین (1375). تجزیه و تحلیل تصمیم‌گیری در سیاست خارجی. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
- دوورژه، موریس (1354). اصول علم سیاست. ترجمه­ی ابوالفضل قاضی. چ4. تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
- ذوقی، ایرج (1378) «عوامل مؤثر بر سیاست خارجی ایران». تاریخ روابط خارجی. س1. ش1.
- رزکین، مایکل و دیگران (1392). شالوده­شناسی علم سیاست. ترجمه­ی سیدحسین اطهری، سیداحمد فاطمی­نژاد و جعفر نقدی عشرت­آباد. تهران: سفیر اندیشه.
- رضایی، امیرمسعود (1389). ایران در زمان سلطنت ناصرالدین­شاه قاجار.تهران: نشر پیمان.
- زیباکلام، صادق (1379). «حاکمیت قاجارها: امیرکبیر و اصلاحات». مجله‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی. ش50.
- سیف‌زاده، حسین (1378). اصول روابط بین‌الملل.تهران: نشر دادگستر.
- شعاری‌نژاد، علی‌اکبر (1384). روان‌شناسی عمومی انسان. تهران: اطلاعات.
- شوتار، سوفی (1386). شناخت و درک مفاهیم جغرافیای سیاسی. ترجمه‌ی سیدحامد رضیئی. تهران: سمت.
- شیخ­نوری، محمدامیر (1386). فرازوفرود اصلاحات در عصر امیرکبیر.تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی.
- صدری‌ افشار، غلام‌حسین، نسرین حکمی و نسترن حکمی (1369). فرهنگ زبان فارسی امروز.تهران: مؤسسه‌ی نشر کلمه.
- صدقی، ابوالفضل (1386). سیاست ‌خارجی جمهوری اسلامی ‌ایران از آغاز تا سال 1368.تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- صفایی، ابراهیم (1352). «پژوهشی تازه درباره‌ی امیرکبیر». انجمن ایران.س2. ش2.
- طارم ‌سری، مسعود (1376). «ملاحظاتی درباره‌ی جنبه‌های نظری روابط بین‌الملل و سیاست خارجی». مجله‌ی سیاست خارجی (مروری بر فعالیت ده‌ساله). به‌کوشش زیبا فرزین‌نیا. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
- عظامی، مسعود (1377) امیرکبیر در آیینه‌ی انقلاب. تهران: سرآمد کاوش.
- علی‌بابایی، غلام‌رضا (1377). فرهنگ روابط بین‌الملل. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
- عمید، حسن (1388). فرهنگ فارسی عمید. تهران: سکه.
- قاسمی، فرهاد (1388). اصول روابط بین­الملل. چ2. تهران: نشر میزان.
- قوام، عبدالعلی (1384). روابط بین‌الملل: نظریه‌ها و رویکردها. تهران: سمت.
- ـــــــــــــ (1385). اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل. تهران: سمت.
- گریفیتس، مارتین (1388). دانشنامه‌ی روابط بین‌الملل و سیاست جهان.ترجمه‌ی علیرضا طیب. تهران: نشر نی.
- مارشال، گوردون (1388). فرهنگ جامعه‌شناسی. ترجمه‌ی حمیرا مشیرزاده. تهران: نشر میزان.
- مازلو، آبراهام (1369). انگیزش و شخصیت. ترجمه‌‌ی احمد رضوانی. مشهد: انتشارات آستان ‌قدس رضوی.
- مصدق رشتی، علی‌اصغر و فاطمه سیدین لشکریانی (1386). «زمینه­های شکل­گیری اندیشه­های نوگرایانه‌ی امیرکبیر». مسکویه.س2. ش7.
- معین، محمد (1382).فرهنگ معین.ج2. تهران: نگارستان کتاب.
- مکی، حسین (1369). زندگانی میرزا تقی­خان امیرکبیر.تهران: نشر ایران.
- ملایری، محمدحسین و رضا حائر (1380). فرهنگ حکومت. تهران: پنگان.
- منصوربخت، قباد (1387). «نخستین دریافت‌های ایرانیان از تمدن جدید و تأثیر نظری و عملی آن در الگوی نوسازی امیرکبیر». تاریخ ایران.ش59/ 5.
- میرمحمدی، مهدی (1390). «پویایی­های روش­شناختی در روابط بین­الملل و مطالعات امنیتی» در تحول مفاهیم در روابط بین­الملل. به‌کوشش حمیرا مشیرزاده و نبی­الله ابراهیمی. چ2. تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی. صص79-120.
- میناگ، کنت (1387). سیاست. ترجمه­ی بهمن دارالشفایی. تهران: نشر ماهی.
- نقیب‌زاده، احمد (1387). «تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی: مورد جمهوری اسلامی ایران».سیاست خارجی. س13. ش3.
- نوده­فراهانی، قاسم (1382). زندگی امیرکبیر میرزا تقی­خان. تهران: اوستا فراهانی.
- وَله، اُدُن (1387). کتاب کوچک سیاست: سیاست چگونه پدید آمده است؟ داستان پیدایش دولت، قانون، جمهوریت و مالیات. ترجمه­ی کیان فروزش. تهران: اختران.
- هاشمی رفسنجانی، علی­اکبر (1346). امیرکبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار. قم: انتشارات حوزه‌ی علمیه.
- هاشمیان،‌ احمد (1379). تحولات فرهنگی ایران در دوره‌ی قاجاریه و مدرسه‌ی دارالفنون. تهران: مؤسسه‌ی جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب.
- هالستی، کالوی جاکوی (1373). مبانی تحلیل سیاست بین­الملل.ترجمه‌ی مسعود طارم­سری و بهرام مستقیمی. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
- هیوود، اندرو (1389). سیاست. ترجمه‌ی عبدالرحمن عالم. تهران: نشر نی.
- Brown, Chris (2001). Understanding International Relations. New York: Palgrave.
- Couloumbis, Theodore A. & James Wolf (1990).Introduction to International Relations: Power and Justice. 4th Ed. New Jersy: Prentice-Hall.
- Hudson, Valerie M. (2007). Foreign Policy Analysis: Classic and Contemporary Theory. London: Rowman & Littlefield.
- Jakson, Robert & Georg Sorensen (2007). Introduction to International Relations: Theories and Approaches. New York: Oxford University Press.
- Lawson, Stephanie (2012). International Relations. Cambridge: Polity.
- Macridis, Roy (1989). Foreign Policy in World Politics. 7th Ed. New Jersy: Prentice-Hall.
- Plano, Jack & Roy Olton (1988). The International Relation Dictionary. California: Longman Western Michigan University.
- Ramazani, Rouhollah K. (1966). The Foreign Policy of Iran: a Developing Nation in World Affairs, 1500-1941. Charlottesville: University Press of Virginia.
- Singh, Gyanender (2009). Encyclopaedia of International Relation and Politics. Vol. 1: International Relation. New Delhi: Alfa.